बैंकिङ खबर/ वाणिज्य बैंकहरूको आधारदर (बेसरेट) ३ वर्ष यताकै सस्तो भएको छ । बैंकहरूले २०८० कात्तिक यता लगातार महिनैपिच्छे निक्षेपको ब्याजदर घटाउँदा लागत घट्न गइ बेसरेट सस्तिएको हो । बेसरेट घट्दै गएसँगै कर्जाको ब्याजदर पनि निकै सस्तिएको छ ।
वाणिज्य बैंकहरूले फागुनका लागि सार्वजनिक गरेको बेसरेट अनुसार औसत बेसरेट ६.६२ प्रतिशतमा झरेको छ । यो २०७८ माघ यताकै सस्तो हो ।
पछिल्लो १ वर्षमा मात्रै बैंकहरूको बेसरेट २.१५ प्रतिशत बिन्दुले घटेको छ । गत फागुनमा औसतमा ८.७७ प्रतिशत रहेको बैंकहरूको बेसरेट चालु आवको सोही अवधिमा घटेर ६.६३ प्रतिशतमा आएको हो ।
बैंकिङ प्रणलीमा तरलता अभाव हुँदै गएपछि बैंकहरूले निक्षेपको ब्याज बढाउँदा २०७८ असारदेखि बेसरेट महँगिदै गएको थियो ।
सो बेला औसतमा ६.८९ प्रतिशत रहेको बेसरेट २०७९ पुसमा बढेर १०.७८ प्रतिशतसम्म पुगेको थियो । त्यसपछि घट्न थालेको बेसरेट अहिले साढे ६ प्रतिशतमा झरेको हो ।
आर्थिक शिथिलताका कारण कर्जाको माग नबढेपछि बैंकहरूले १७ महिना यता लगातार निक्षेपको ब्याज घटाउँदा ब्याज खर्च कटौती हुन गई बेसरेट सस्तिएको हो । पछिल्लो १ वर्षको अवधिमै बैंकहरूले निक्षेपको ब्याजदर साढे ४ प्रतिशतसम्म घटाएका छन् भने औसतमै ३ प्रतिशतले घटेको छ । जसको सकारात्मक प्रभाव बेसरेटमा देखिएको हो ।
बैंकिङ प्रणालीमा तरलता (लगानी योग्य रकम) थुप्रिएपछि बैंकहरूले लागत घटाउन निक्षेपको ब्याजदर घटाउँदै आएका छन् । विगतमा तरलता अभावका कारण बैंकहरूले निक्षेपको ब्याजदर नै १२ प्रतिशतसम्म पुर्याएका थिए । जसकारण बैंकहरूको औसत बेसरेट नै दोहोरो अंकका पुगेको थियो ।
राष्ट्र बैंकले चालु आवको मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षा मार्फत राष्ट्र बैंकले बैंकदर ७ प्रतिशतबाट ६.५ प्रतिशत, नीतिगत दर ५.५ प्रतिशतबाट ५ प्रतिशत र निक्षेप संकलन बोलकबोलदर ३ प्रतिशतमा झारेको थियो ।
हाल संचालनमा रहेका २० वाणिज्य बैंकमध्ये ६ बैंकको बेसरेट मात्रै बेसरेट ७ प्रतिशत माथि छ । १४ वाणिज्य बैंकको बेसरेट ७ प्रतिशतभन्दा कम छ । जसमा ६ बैंकको बेसरेट औसतभन्दा पनि कम रहेको छ । ३ बैंकको बेसरेट ६ प्रतिशतभन्दा पनि कम छ ।
२० बैंकमध्ये १४ वटाले चाहेमा साढे ७ प्रतिशतभन्दा कम ब्याजदरमा कर्जा दिन सक्ने भएका छन् । बैंकहरूले चाहेमा १ प्रतिशतभन्दा कम प्रिमियममा पनि ऋण दिन सक्छन् । अहिले केही बैंकले ०.२५ प्रतिशत प्रिमियममा मात्रै पनि ऋण दिन थालेका छन् ।
बैंकको आधार दर घट्दा हुने फाइदा
जब बैंकको आधार दर (Base Rate) घट्छ, त्यसका धेरै सकारात्मक प्रभावहरू हुन सक्छन्, जसले आर्थिक गतिविधिहरूलाई प्रोत्साहन दिन्छ र विभिन्न क्षेत्रहरूमा सुधार ल्याउँछ। आधार दर घट्दा हुने फाइदाहरू विस्तृतमा यस प्रकार छन्:
कर्जा र ब्याज दरको कमी
जब बैंकको आधार दर घट्छ, यसले सस्तो कर्जा उपलब्ध गराउने वातावरण सिर्जना गर्दछ। आधार दर भनेको बैंकको न्यूनतम ब्याज दर हो जसमा उनीहरूले ग्राहकलाई कर्जा दिन्छन्।
आधार दर घट्दा
ऋणहरूको ब्याज दर घट्छ: बैंकले व्यक्तिगत, व्यवसायिक, र अन्य प्रकारका कर्जा पनि आधार दरमा आधारित ब्याज दरमा लिन्छन्। यसले ग्राहकहरूलाई सस्तो ब्याजदरमा कर्जा लिन मद्दत पुर्याउँछ।
सस्तो घर कर्जा र अन्य कर्जा: घर कर्जा, गाडी कर्जा, व्यक्तिगत कर्जा, र अन्य कर्जा दिने दर घट्छ। यसले घर किन्ने वा नयाँ कार किन्न चाहने उपभोक्ताहरूलाई मद्दत पुर्याउँछ।
व्यावसायिक र लगानीमा वृद्धि
जब बैंकको आधार दर घट्छ, यसले व्यवसाय र उद्योगलाई सकारात्मक प्रभाव पार्छ। यसले निम्नलिखित कुराहरूमा सुधार ल्याउँछ:
व्यवसायको लगानीमा वृद्धि
सस्तो कर्जा उपलब्ध हुँदा, व्यवसायहरूले नयाँ परियोजनाहरूमा लगानी गर्न प्रोत्साहन पाउँछन्। यसले नयाँ उत्पादनको विकास, विस्तार, र कार्यक्षमता सुधार गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
नयाँ रोजगार सृजना
जब व्यवसायहरू विस्तार गर्छन्, तिनीहरूले नयाँ कर्मचारीलाई नियुक्त गर्न सक्छन्, जसले बेरोजगारी घटाउँछ र समाजको आर्थिक स्तर सुधार गर्दछ।
उपभोक्ताको खर्चमा वृद्धि
सस्तो ब्याजदरले उपभोक्ताहरूलाई कर्जा लिन प्रेरित गर्छ, जसले उनीहरूको खर्च बढाउँछ। यसले निम्नलिखित फाइदाहरू ल्याउन सक्छ:
घर खरिद र निर्माण: सस्तो ब्याजदरले घर किन्ने वा निर्माण गर्ने इच्छालाई प्रोत्साहित गर्न सक्छ, जसले आवास बजारलाई बलियो बनाउँछ।
व्यक्तिगत खर्चमा वृद्धि: उपभोक्ताहरू सस्तो कर्जा लिएर, शपिङ, छुट्टिका यात्रा, र अन्य व्यक्तिगत खर्चमा बढोत्तरी गर्न सक्छन्। यसले अर्थतन्त्रको समग्र गतिविधिमा योगदान पुर्याउँछ।
मुद्रास्फीति नियन्त्रण
सस्तो कर्जा र कम ब्याजदरले मुद्रा आपूर्ति बढाउँछ। यसले आर्थिक वृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ र मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न मद्दत पुर्याउँछ। जब अर्थतन्त्रमा पैसा बढी सञ्चालित हुन्छ, त्यस्ता अवस्थामा मुद्रास्फीति बढी बढ्न सक्छ। आधार दर घटाउँदा यो सन्तुलनमा राख्न मद्दत पुर्याउँछ।
सस्तो लगानी र पुँजी बजारको उन्नति
सस्तो ब्याजदरले लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्न सक्छ। यसले पुँजी बजारमा:
शेयर बजारमा वृद्धि: सस्तो कर्जा र ब्याज दरको कारण, लगानीकर्ताहरू अधिक जोखिम लिन्छन् र शेयर बजारमा लगानी गर्छन्। यसले शेयर बजारमा उत्थान ल्याउन सक्छ।
नयाँ स्टार्टअपको लागि अवसर: स्टार्टअप र नयाँ व्यवसायहरूलाई पनि सस्तो कर्जा उपलब्ध गरिन्छ, जसले तिनीहरूको विकास र विस्तारको सम्भावनामा वृद्धि गर्छ।
आर्थिक वृद्धिमा प्रोत्साहन
आर्थिक वृद्धिका लागि आवश्यक पर्ने एक प्रमुख घटक भनेको उपभोक्ता र व्यवसायहरूको खर्च र लगानी हो। आधार दर घट्दा:
अर्थतन्त्रको वृद्धि: सस्तो कर्जा र ब्याज दरले उपभोक्ता र व्यवसायलाई प्रोत्साहित गर्दै, समग्र आर्थिक गतिविधि बढाउँछ। यसले GDP (Gross Domestic Product) को वृद्धिमा मद्दत पुर्याउँछ।
बेरोजगारीको कमी: जब व्यवसाय र उद्योगहरू विस्तारित हुन्छन्, नयाँ रोजगार अवसरहरूको सृजन हुन्छ, जसले बेरोजगारी घटाउँछ।
विदेशी लगानीमा वृद्धि
जब आधार दर घट्छ र आर्थिक गतिविधि बढ्छ, यसले विदेशी लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्न सक्छ। विदेशबाट लगानीको आगमनले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई थप मजबुत बनाउँछ र स्थानीय बजारलाई बढावा दिन्छ।
ऋणको परिपूर्ति र पुनरसंरचना
सस्तो कर्जा उपलब्ध हुँदा, पुराना ऋणहरूको पुनरसंरचना गर्न र ऋण परिपूर्तिमा मद्दत पुर्याउन सक्छ। यसले ऋणदातालाई कम ब्याजमा पुराना ऋणहरूको पुनःब्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछ।
यसरी, बैंकको आधार दर घट्दा विभिन्न क्षेत्रहरूमा सकारात्मक असर पर्न सक्छ, जसले समग्र अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउन मद्दत पुर्याउँछ। त्यसैले, यो सामान्यतया आर्थिक वृद्धिको एक उपायको रूपमा हेरिन्छ।
