के हो सरकारले ल्याउन लागेको नियो बैंक ?, यस्ता छन् मुख्य विशेषताहरू

बैंकिङ खबर/ सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को बजेटमार्फत ‘नियो बैंक’ स्थापना गर्ने घोषणा गरेको छ । अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले संसदको संयुक्त बैठकमा नियो बैंकको लाइसेन्स वितरण गर्ने घोषणा गरेका हुन्।

नियो बैंक भनेको पूर्ण रूपमा डिजिटल प्लेटफर्ममा आधारित बैंक हो, यसका कुनै भौतिक शाखाहरू हुँदैनन्। यस्ता बैंकहरूले परम्परागत बैंकहरू (अहिलेका बाणिज्य बैंक, विकास बैंक) जस्तै वित्तीय सेवाहरू प्रदान गर्छन्। तर यिनीहरुले दिने सुविधा मोबाइल एप र वेबसाइटमार्फत हुन्छन्।

ग्राहकहरूले खाता खोल्ने, पैसा ट्रान्सफर गर्ने, बिल भुक्तानी गर्ने, कर्जा लिने लगायतका सम्पूर्ण काम अनलाइबाटै हुन्छ। तर सानातिना रकमका प्रदान गर्ने सुविधालगायतका काम भने अहिलेबाटै हुन थालेका छन्। केही बैंकहरुले आफूलाई डिजिटल बैंकमा रुपान्तरण गर्नका लागि पूर्वाधारमा लगानीसमेत गरिरहेका छन्।

मूख्यतः लक्ष्मी सनराइज, नबिल, ग्लोबल आइएमइलगायतका बैंकले आफूलाई डिजिटल प्लाटफर्ममा आधारित बैंक बनाउनका लागि पूर्वाधारमा लगानी गरिरहेका छन्।

नियो बैंक र परम्परागत बैंकहरूले प्रदान गर्ने डिजिटल बैंकिङ सुविधाबीचको महत्वपूर्ण भिन्नताहरू भने स्पष्ट भइसकेको छैन। परम्परागत बैंकहरूले भौतिक शाखाहरूसँगै डिजिटल सेवा प्रदान गर्छन् भने नियो बैंकहरू पूर्ण रूपमा डिजिटल प्लेटफर्ममा आधारित हुन्छन्।

नियो बैंकहरूले सञ्चालन खर्च कम हुने भएकाले कम शुल्क लिन्छन्, प्रयोगकर्ता–मैत्री इन्टरफेस प्रदान गर्छन् र कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआइ) तथा डाटा एनालिटिक्सको प्रयोग गरेर व्यक्तिगत वित्तीय सल्लाह दिन्छन् भन्ने मान्यता छ। तर यिनीहरूले सीमित सेवाहरू मात्र प्रदान गर्छन् र भौतिक शाखा नहुँदा नगद व्यवस्थापनमा समस्या हुने गरेको विश्वमा खुलेका केही बैंकको उदाहरणबाट देखिन्छ।

नेपालमा नियो बैंकको अवधारणा पूर्ण रूपमा स्थापित भएको छैन। तर इसेवा, फोनपे, खल्तिजस्ता डिजिटल वालेट तथा सेवाप्रादयक कम्पनीका साथै बैंक र केही फिनटेक कम्पनीहरूले नियो बैंकजस्तै सेवाहरू प्रदान गर्न थालेका छन्।
नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार ६० प्रतिशत जनसंख्या बैंकिङ पहुँचमा छन् भने ४० प्रतिशत अझै वञ्चित छन्। नियो बैंकहरूले यो अन्तरलाई कम गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्ने अपेक्षा गरिएको छ।

नियो बैंकका मुख्य विशेषताहरू

• भौतिक शाखा नहुनु: नियो बैंकहरू पूर्ण रूपमा अनलाइनमा आधारित हुन्छन्, जसले गर्दा तिनीहरूको सञ्चालन खर्च कम हुन्छ र सेवाहरू सस्तोमा उपलब्ध गराउन सक्छन्।

• कम शुल्क र उच्च ब्याज दर: परम्परागत बैंकहरूभन्दा कम शुल्क लिने र बचत खातामा उच्च ब्याज दर दिने傾향 हुन्छ।

• सहयोगी उपकरणहरू: बजेटिङ, खर्च ट्र्याकिङ, र बचत लक्ष्यहरू सेट गर्न सहयोग गर्ने उपकरणहरू प्रदान गर्छन्।

• सहयोगी बैंकहरूसँग साझेदारी: अधिकांश नियो बैंकहरू आफैं बैंकिङ लाइसेन्स प्राप्त नगरेका हुन्छन्, त्यसैले तिनीहरूले FDIC बीमा प्राप्त गर्नका लागि परम्परागत बैंकहरूसँग साझेदारी गर्छन्।

नियो बैंकका केही उदाहरणहरू

• Chime: अमेरिका स्थित एक लोकप्रिय नियो बैंक हो, जसले कम शुल्क, प्रारम्भिक प्रत्यक्ष जम्मा पहुँच, र बचत सुविधाहरू प्रदान गर्छ।

• Revolut: युरोपमा स्थापना भएको र हाल अमेरिका लगायत अन्य देशहरूमा सेवा विस्तार गरेको नियो बैंक हो, जसले बहुविध मुद्रामा कारोबार गर्न सुविधा दिन्छ।

• N26: जर्मनीमा आधारित नियो बैंक हो, जसले युरोपभरि सेवा प्रदान गर्छ।नेपालमा हालसम्म पूर्ण रूपमा नियो बैंक सञ्चालनमा आएको छैन। तर, डिजिटल बैंकिङ सेवाहरू विस्तार हुँदै गएका छन्, जस्तै मोबाइल बैंकिङ, इन्टरनेट बैंकिङ, र डिजिटल वालेटहरू (eSewa, Khalti आदि)। भविष्यमा नेपालमा पनि नियो बैंकहरूको विकासको सम्भावना छ, जसले बैंकिङ पहुँचलाई अझ व्यापक बनाउनेछ।