बैंकिङ खबर/ बंगलादेशको बैंकिङ क्षेत्र हाल निकै चुनौतीपूर्ण अवस्थामा छ । वित्तीय प्रणालीमा अस्थिरता, मुद्रा स्फीति, विदेशी मुद्रा सञ्चितिको गिरावट, र गैर-सञ्चालित ऋणको उच्च दरका कारण बैंकिङ क्षेत्र समस्याग्रस्त बन्दै गएको छ। तथापि, डिजिटल बैंकिङको प्रवर्धन र सरकार तथा केन्द्रीय बैंकको सुधार प्रयासका कारण केही सकारात्मक संकेतहरू पनि देखिएका छन् ।
विशेषगरी अपदस्थ प्रधानमन्त्री शेष हसिनाको कार्यकालमा राजनीतिक पहुँचका आधारमा वाणिज्य बैंकबाटहरू जथाभावी ऋण वितरण गरिएपछि बंगलादेशका केही बैंक पूर्ण संकटग्रस्त अवस्थामा छन् । संकटग्रस्तमध्ये केही बैंक कुनै पनि समयमा बन्द हुन सक्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।
बंगलादेश बैंकका गभर्नर अब्दुल रउफ तालुकदार सुशासनको माध्यमबाट सबै बैंकहरूलाई जीवित राख्ने प्रयास गरिएको भएपनि सबै बाँच्ने सम्भावना न्यून रहेको बताउँछन् । उनले केही बैंकहरूले आफ्नो ८७ प्रतिशत निक्षेप एउटै परिवारलाई दिएकाले उनीहरूको वित्तीय स्वास्थ्य र शासनमा गम्भीर चिन्ता रहेको बताए ।
तालुकदारले समस्याग्रस्त बैंकहरूमध्ये आधाभन्दा बढीलाई समाधान गर्न सकिने बताए । उनले बाँकी बैंकहरूलाई नजिकबाट निगरानीमा राखिएको र तिनीहरूको सम्पत्ति मूल्यको समीक्षा भइरहेको जानकारी दिए।
१. प्रमुख चुनौतीहरू
बंगलादेशको बैंकिङ क्षेत्रको पछिल्लो अवस्था
बङ्गलादेशको बैंकिङ क्षेत्र हाल निकै चुनौतीपूर्ण अवस्थामा छ। वित्तीय प्रणालीमा अस्थिरता, मुद्रा स्फीति, विदेशी मुद्रा सञ्चिति (Forex Reserve) को गिरावट, र गैर-सञ्चालित ऋण (NPLs) को उच्च दरका कारण बैंकिङ क्षेत्र समस्याग्रस्त बन्दै गएको छ। तथापि, डिजिटल बैंकिङको प्रवर्धन र सरकार तथा केन्द्रीय बैंकको सुधार प्रयासका कारण केही सकारात्मक संकेतहरू पनि देखिएका छन्।
१. प्रमुख चुनौतीहरू
क. गैर-सञ्चालित ऋण (Non-Performing Loans – NPLs) को वृद्धिः
२०२४ को सुरुआतमा NPL दर ১০% (१०%) भन्दा माथि पुगेको देखिएको छ।
धेरै सरकारी र निजी वाणिज्य बैंकहरूलाई ठूलो मात्रामा फिर्ता नआउने ऋण (bad loans) को सामना गर्नुपरिरहेको छ।
प्रमुख बैंकहरू, जस्तै Sonali Bank, Janata Bank, Rupali Bank, आदि NPL संकटबाट बढी प्रभावित भएका छन्।
ख. विदेशी मुद्रा सञ्चिति (Forex Reserve) को गिरावटः
बङ्गलादेशको विदेशी मुद्रा सञ्चिति २०२१ को तुलनामा लगभग ३०% ले घटेको छ।
उच्च आयात बिल (import bill) र सीमित निर्यात आम्दानीका कारण मुद्रा सञ्चिति दबाबमा परेको छ।
बङ्गलादेश बैंकले विदेशी मुद्रा सञ्चिति बचाउन आयात नियन्त्रण नीति अपनाएको छ।
ग. टाका (BDT) को अवमूल्यन (Currency Depreciation):
अमेरिकी डलरको तुलनामा बङ्गलादेशी टाका (BDT) को मूल्य झन् कमजोर हुँदै गएको छ।
२०२४ को प्रारम्भमा, USD १ ≈ BDT १२० सम्म पुगेको छ।
मुद्रा अवमूल्यनका कारण आयात महँगो भइरहेको छ, जसले मुद्रास्फीति बढाइरहेको छ।
घ. बैंकिङ घोटाला र अनियमितताः
पछिल्लो वर्ष बैंकिङ क्षेत्रका धेरै घोटालाहरू सार्वजनिक भएका छन्। ठूला वाणिज्य बैंकहरूमा नक्कली ऋण (fictitious loans), स्वीकृत ऋणको दुरुपयोग, र मनी लन्डरिङ जस्ता घटनाहरू देखा परेका छन्। बङ्गलादेश बैंकले बैंकिङ नियमनलाई कडाइ गरिरहेको छ, तर कार्यान्वयन पक्षमा अझै कमजोरी देखिएको छ।
२. सकारात्मक पक्षहरू
क. डिजिटल बैंकिङ र मोबाइल फाइनान्सको वृद्धिः
bKash, Rocket, Nagad जस्ता मोबाइल वित्तीय सेवाहरू अझ लोकप्रिय भइरहेका छन्।
ग्रामीण भेगमा डिजिटल बैंकिङको पहुँच बढ्दो छ।
डिजिटल भुक्तानी प्रणालीमा नयाँ प्रविधिहरू (QR code payments, mobile wallets) प्रवर्द्धन गरिएका छन्।
ख. इस्लामिक बैंकिङको विस्तारः
इस्लामिक बैंकिङमा ग्राहकको आकर्षण बढ्दै गएको छ।
शरिया-आधारित बैंकिङ सेवा प्रदान गर्ने Islami Bank Bangladesh, Al-Arafah Islami Bank, First Security Islami Bank जस्ता संस्थाहरू तीव्र रूपमा विस्तार भइरहेका छन्।
ग. सरकारका सुधार प्रयासहरू
-बङ्गलादेश बैंकले ऋण पुनर्संरचना नीति (Loan Restructuring Policy) ल्याएको छ।
-NPL न्यूनीकरणका लागि कडाइका साथ पुनर्भुगतान प्रणाली लागू गर्ने प्रयास भइरहेको छ।
-डिजिटल बैंकिङ सुरक्षालाई मजबुत पार्न साइबर सुरक्षा नियमहरू लागू गरिएका छन्।
बङ्गलादेशको बैंकिङ क्षेत्र हाल जटिल चरणमा छ। NPL संकट, विदेशी मुद्रा सञ्चिति संकट, र बैंकिङ अनियमितताले चुनौती सिर्जना गरिरहेका छन्। तर, डिजिटल बैंकिङको प्रवर्धन, इस्लामिक बैंकिङको वृद्धिदर, र सरकारका सुधार योजनाहरूले केही सकारात्मक संकेत देखाएका छन्। यदि सुधार प्रयासहरू प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन भएमा, बैंकिङ क्षेत्र आगामी वर्षहरूमा पुनः स्थिर हुन सक्छ।
