बैंकिङ खबर/ प्रभावकारी मानव संसाधन व्यवस्थापन कुनै पनि संस्थाको लागि महत्वपूर्ण छ । अझ बैंकिङ क्षेत्रमा त झन् बढी प्रभावकारी मानव संसाधन हुनु अत्यन्त आवश्यक रहेको छ । जुन क्षेत्र सधैं ‘जनताको व्यवसाय’ हो र हुनेछ पनि ।
बैंकिङ उद्योगको प्रकृति, मुख्यतया सेवामा आधारित, मानव संसाधन व्यवस्थापनको महत्वलाई बढावा दिन्छ, किनकी वित्तीय र आर्थिक जोखिमहरू व्यवस्थापन गर्दा संगठनभित्रका मानिसहरूलाई व्यवस्थित गर्ने महत्वपूर्ण चुनौतीहरू छन् ।
दक्ष र दक्ष जनशक्तिद्वारा मात्र बैंकहरूले आफूले नियमित रूपमा सामना गर्ने वित्तीय जोखिमलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न सक्छन् । बैंकको सफलतामा योगदान पुर्याउन सक्ने प्रतिभाशाली व्यक्तिहरूको पहिचान र नियुक्त गर्न मानव संसाधन विभागले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।
बैंकिङ क्षेत्रमा मानव संसाधन विभागको एक प्रमुख जिम्मेवारी क्यारियर परामर्श हो । बैंकहरूमा काम गर्ने कर्मचारीहरू, विशेष गरी फ्रन्ट अफिसमा काम गर्नेहरू, संस्थाको अनुहार बन्छन्। तसर्थ, एचआरले यी ग्राहक–मुखी भूमिकाहरूको लागि योग्य व्यक्तिहरू नियुक्ति गरिएको छ भनी सुनिश्चित गर्नुपर्छ । थप रूपमा, मानव संसाधन विभागले चयन गरिएका उम्मेद्वारहरूले कोर बैंकिङ उद्योग र ग्राहक सम्बन्ध व्यवस्थापनका जटिलताहरूसँग परिचित हुन आवश्यक तालिम प्राप्त गरेको सुनिश्चित गर्नुपर्छ ।
यस क्षेत्रले दक्ष जनशक्तिको अभावको सामना गरिरहेको अवस्थामा, मानव संसाधन व्यवस्थापनले बैंकिङ क्षेत्रको मात्रा र गुणस्तर दुवै आवश्यकताहरूलाई कुशलतापूर्वक सम्बोधन गर्नुपर्छ ।
मानव संसाधन व्यवस्थापनको महत्व
बैंकिङ क्षेत्रमा मानव संसाधन व्यवस्थापन अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। यसको कारण, बैंकले ग्राहक सेवा, जोखिम व्यवस्थापन, र नवाचारमा भरपर्दो र योग्य जनशक्तिको आवश्यकता पर्छ।
मानव संसाधन व्यवस्थापनले सही व्यक्तिहरूलाई छनोट गर्ने, तिनीहरूको तालिम र विकास गराउने, तथा कर्मचारीहरूको सन्तुष्टि र उत्पादकता बढाउने काम गर्छ। यसले बैंकलाई प्रतिस्पर्धी बनाउनुका साथै दीर्घकालीन सफलता सुनिश्चित गर्न मद्दत पु¥याउँछ।
बैंकिङ क्षेत्रमा मानव श्रोत व्यवस्थापनको महत्वलाई निम्न पक्षबाट प्रकाश पार्न सकिन्छ ।
रणनीतिक भर्ती योजना
विगत दशकमा पर्याप्त वृद्धिको साथ, बढ्दो रोजगारी रिक्तता र समग्र विस्तारको परिणामस्वरूप बैंकिङ उद्योग निरन्तर विकास भइरहेको छ । मानव संसाधन व्यवस्थापन टोली भविष्यको संगठनात्मक आवश्यकताहरूको विश्लेषण गर्न र तदनुसार नियुक्ती प्रक्रियाहरू लागू गर्न जिम्मेवार छ ।
अनुभव र युवाको सन्तुलन
अनलाइन बैंकिङ र कोर बैंकिङ सेवाको उदयका कारण बैंकिङ क्षेत्रमा उल्लेख्य परिवर्तन आएको छ । यी परिवर्तनहरूसँग अनुकूलन गर्न, युवा ऊर्जा र अनुभवी व्यवसायीकहरू बीचको सन्तुलन महत्त्वपूर्ण छ । मानव संसाधन व्यवस्थापनले सांस्कृतिक र व्यवस्थापकीय समायोजनमार्फत यो सन्तुलन कायम राख्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।
जनशक्ति तालिम
बैंकिङ क्षेत्रमा प्रविधि र कार्य पद्धतिको तीव्र विकास भइरहेको छ । कर्मचारीहरू, दुवै भर्ती र अवस्थित कर्मचारीहरू, यी परिवर्तनहरूसँग रहन नियमित प्रशिक्षणबाट गुज्रनु आवश्यक छ ।
मानव संसाधन विभागले प्रशिक्षण र कार्यसम्पादन मापनलाई जोड दिँदै, प्रभावकारी रूपमा आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्न कर्मचारीहरू आवश्यक सीप र ज्ञानले सुसज्जित छन् भनी सुनिश्चित गर्दछ ।
कार्यसम्पादन व्यवस्थापन र प्रतिभा पहिचान
मानव संसाधन व्यवस्थापन विभिन्न विभागहरूमा कर्मचारीहरूको समग्र कार्यसम्पादन मूल्यांकन गर्न जिम्मेवार हुन्छ । बैंकको हितको लागि उनीहरूको कार्यसम्पादनलाई समर्थन र सुधार गर्ने प्रयासमा कमजोर प्रदर्शन गर्न सक्ने व्यक्तिहरूलाई विशेष ध्यान दिइन्छ । पर्याप्त प्रशंसा र पदोन्नति मार्फत कडा परिश्रम र समर्पणलाई मान्यता र पुरस्कृत गर्नु मानव संसाधनको भूमिकाको एक आवश्यक पक्ष हो ।
कर्मचारी कल्याण र संलग्नता
बैंकिङ संगठनहरूमा मानव संसाधन विभागहरूले कम्पनीभित्र मूल्यको भावना बढाउन कर्मचारीहरूको व्यक्तिगत आवश्यकताहरू पूरा गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्दछ ।
यसमा असाधारण कार्यसम्पादनको लागि तलब भत्ताहरू प्रदान गर्ने, व्यक्तिगत जानकारी कायम गर्ने, अवसरहरू मनाउने, बिदा दिने, र पदोन्नति र स्थानान्तरण आवश्यकताहरूको अनुगमन गर्ने समावेश छ ।
अवधारण रणनीतिहरू
प्रतिभाशाली कर्मचारीहरूलाई कायम राख्नु मानव संसाधन विभागहरूको लागि महत्त्वपूर्ण छ। तिनीहरूले संगठन छोड्ने र कुनै पनि समस्याहरू सम्बोधन गर्न काम गर्ने कर्मचारीहरूको निर्णय पछाडिको कारणहरू बुझ्नुपर्छ।
एचआर टोलीहरूले आगामी सेवानिवृत्तिहरू पनि अनुमान गर्न आवश्यक छ र रिक्त स्थानहरू भर्नको लागि कर्मचारी नियुक्तिका योजनाहरू छन् ।
अपस्किलिङ र रिस्किलिङ
वित्तीय क्षेत्रले डिजिटल क्षेत्रमा कत्तिको चाँडो प्रवेश गरिरहेको छ, त्यसलाई ध्यानमा राखेर अपस्किलिङ आवश्यक छ । आधुनिक कार्यस्थलमा अझ प्रभावकारी रूपमा कार्य गर्न, मानव संसाधन पेशेवरको भूमिकालाई डिजिटल एचआर समावेश गर्न समायोजन गरिएको छ।
थप रूपमा, बैंकहरूले लागत बचत गर्न र प्रक्रियाको दक्षता र ग्राहक सन्तुष्टि बढाउन बुद्धिमानी प्रविधिहरू बढाउँदै छन्। त्यसकारण, फर्महरूले डाटा एनालिटिक्स र आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआइ) प्लेटफर्महरूमा लगानी गर्दा नेतृत्व, कार्यात्मक, र व्यवहार विकास ढाँचाहरूमा नयाँ सीपहरू समावेश गर्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
संगठनात्मक संरचनामा परिवर्तन
त्यहाँ एक पदानुक्रमबाट एक चुस्त संगठनात्मक संरचनामा एक संक्रमण हुनेछ, जहाँ मानिसहरूलाई स्वायत्तता छ, नेताहरूले अख्तियारको साथ टोलीमा प्रत्यायोजन गर्छन्, र अन्तरक्रियाहरू कम औपचारिक र अधिक लचिलो हुन्छन्। उत्कृष्ट ग्राहक अनुभवहरू प्रदान गर्न चुस्त टोलीहरू अझ राम्रोसँग सुसज्जित हुनेछन्।
बैंकिङमा HRMS: सीपमा आधारित हायरिङ, रिटेन्सन, सिकाइ र विकास, D&I et al जस्ता आवश्यकताहरूसँग, बैंकिङ क्षेत्रले मानव पूँजी व्यवस्थापनको लागि HRMS सफ्टवेयर प्रयोग गर्ने प्रवृत्ति देख्न सक्छ । बैंकिङ उद्योगका लागि एचआर सफ्टवेयरले बैंकिङ उद्योगमा सही प्रतिभाहरू भर्ती गर्न, अनुरोधहरूको वास्तविक–समय प्रशोधन, उद्योगमा कर्मचारी संलग्नता व्यवस्थापन, उनीहरूको तलब र सेवानिवृत्ति लाभहरू हेरचाह गर्ने, र थप कुराहरूमा हरेक मानव संसाधन व्यवस्थापन कार्यलाई सुव्यवस्थित गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।
बैंकिङ क्षेत्र, एक महत्वपूर्ण वित्तीय र आर्थिक उद्योग भएकोले, यसको कार्यबलमा धेरै निर्भर छ । त्यसकारण, यस कार्यबलको व्यवस्थापन र मर्मत बैंकहरूमा मानव संसाधन विभागहरूको लागि उच्च प्राथमिकता हो।
मानव संसाधन व्यवस्थापनले बैंकहरूको वर्तमान र भविष्यका आवश्यकताहरूको मूल्याङ्कन गर्न र तदनुसार तिनीहरूको रणनीतिहरू पङ्क्तिबद्ध गर्न आवश्यक छ। बैंकिङ उद्योगमा मानव संसाधन (एचआर) विभागहरूले धेरै चुनौतीहरू सामना गर्छन् जुन यस क्षेत्रको लागि अद्वितीय छन्।
चुनौतीहरू
प्रतिभा प्राप्ति र अवधारण
बैंकिङ उद्योगले शीर्ष प्रतिभालाई आकर्षित गर्न र कायम राख्न कडा प्रतिस्पर्धाको सामना गरिरहेको छ। बैंकहरूलाई प्रायः विशेष सीप र ज्ञान भएका कर्मचारीहरू चाहिन्छ, जस्तै वित्तीय विशेषज्ञता र बैंकिङ नियमहरूसँग परिचित।
विशेष गरी आकर्षक क्षतिपूर्ति प्याकेजहरू प्रदान गर्ने अन्य वित्तीय संस्था र उद्योगहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्दा त्यस्तो प्रतिभालाई भर्ती र कायम राख्नु चुनौतीपूर्ण हुन सक्छ।
प्रविधि र डिजिटल रूपान्तरण
बैंकिङ उद्योग महत्वपूर्ण प्राविधिक प्रगति र डिजिटल रूपान्तरण गुजरिरहेको छ। यसले मानव संसाधन विभागहरूका लागि नयाँ प्रविधिहरू र कामका आवश्यकताहरू परिवर्तन गर्न कर्मचारीहरूलाई सुधार गर्ने र पुनः सीप बनाउने सन्दर्भमा चुनौतीहरू प्रस्तुत गर्दछ।
मानव संसाधनले भविष्यको लागि आवश्यक सीपहरू पहिचान गर्न र कर्मचारीहरूलाई डिजिटल युगमा सान्दर्भिक रहन पर्याप्त प्रशिक्षण र विकास अवसरहरू प्राप्त गरेको सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ।
नियामक अनुपालन
बैंकिङ उद्योग धेरै नियामक आवश्यकताहरू र अनुपालन दायित्वहरूको अधीनमा छ। मानव संसाधन विभागहरूले सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ कि कर्मचारीहरू यी नियमहरू बारे राम्ररी जानकार छन्, उपयुक्त प्रशिक्षणबाट गुज्र्छन्, र अनुपालन मापदण्डहरूको पालना गर्छन्। दण्ड र प्रतिष्ठाको क्षतिबाट बच्नको लागि संगठनमा अनुपालनको संस्कृति कायम राख्नु महत्त्वपूर्ण छ।
कार्यबल विविधता र समावेशीकरण
बैंकिङ उद्योग भित्र विविधता र समावेशीकरणलाई बढावा दिन मानव संसाधन विभागहरूले सम्बोधन गर्न आवश्यक चुनौती हो। समावेशी कार्य वातावरण सृजना गर्नु, जहाँ विविध पृष्ठभूमिका व्यक्तिहरूले स्वागत महसुस गर्छन् र समान अवसरहरू छन्, आवश्यक छ। ज्च् ले विविधता भर्ती रणनीतिहरू, विविधता प्रशिक्षण कार्यक्रमहरू, र संगठन भरि समावेशी र समानता प्रवर्द्धन गर्ने पहलहरू लागू गर्न आवश्यक छ।
कर्मचारी संलग्नता र मनोबल
बैंकिङ उद्योगको द्रुत गति र उच्च–दबावको प्रकृतिले कर्मचारीलाई बर्खास्त र न्यून मनोबल निम्त्याउन सक्छ। मानव संसाधन विभागहरूले कर्मचारीहरूलाई संलग्न, उत्प्रेरित, र तिनीहरूको भूमिकामा सन्तुष्ट राख्ने चुनौती सामना गर्छन्।
यसमा कार्य–जीवन सन्तुलन पहलहरू लागू गर्ने, क्यारियर विकासका अवसरहरू उपलब्ध गराउने, कर्मचारीहरूको उपलब्धिहरूलाई मान्यता दिने र पुरस्कृत गर्ने, र सकारात्मक संगठनात्मक संस्कृतिलाई बढावा दिन समावेश हुन सक्छ।
उत्तराधिकार योजना र नेतृत्व विकास
बैंकहरूलाई जटिल र विकसित वित्तीय परिदृश्य नेभिगेट गर्न बलियो नेताहरू चाहिन्छ। मानव संसाधन विभागहरूले प्रभावकारी उत्तराधिकार योजना र नेतृत्व विकास कार्यक्रमहरू मार्फत संगठन भित्र भविष्यका नेताहरूको पहिचान र विकास गर्नुपर्छ। बैंकको दीर्घकालीन सफलता र स्थिरताका लागि दक्ष नेताहरूको पाइपलाइन सुनिश्चित गर्नु आवश्यक छ।
परिवर्तन व्यवस्थापन
बैंकिङ उद्योगले बारम्बार परिवर्तनहरू अनुभव गर्छ, चाहे त्यो मर्जर र एक्विजिसन होस्, पुनर्संरचना होस् वा प्राविधिक विकास होस्। मानव संसाधन विभागहरूले यी परिवर्तनहरूलाई प्रभावकारी रूपमा कर्मचारीहरूसँग सञ्चार गरेर, उनीहरूको सरोकारलाई सम्बोधन गरेर, र संक्रमणको अवधिमा सहयोग उपलब्ध गराउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।
यी चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न सक्रिय र रणनीतिक मानव संसाधन अभ्यासहरू आवश्यक छ। बैंकिङ उद्योगका मानव संसाधन विभागहरूले वरिष्ठ व्यवस्थापनसँग नजिकबाट सहकार्य गर्न, उद्योग प्रवृतिहरूमा अद्यावधिक रहनु, र अनुपालन, विविधता र संलग्नताको संस्कृतिलाई प्रवर्द्धन गर्दै शीर्ष प्रतिभाहरूलाई आकर्षित गर्न, विकास गर्न र कायम राख्न आफ्नो रणनीतिहरूलाई निरन्तर रूपमा अनुकूलन गर्न आवश्यक छ। HR आउटसोर्सिङ सेवाहरू र पेरोल आउटसोर्सिङ सेवाहरूमा विशेष प्रमुख ज्च् प्रक्रियाहरूलाई आउटसोर्सिङ गर्दै क्षेत्रहरू, जहाँ वृद्धि ढिलो हुन सक्छ, सुधार गर्न सकिन्छ।
