जेनेट येलेन (Janet Yellen) अमेरिकी अर्थमन्त्रालयको वर्तमान सचिव र एक प्रमुख आर्थिक नेतिका हुन्। उनले अमेरिकाको वित्तीय नीतिमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएकी छन् र उनको करियर बैंकिंग, वित्तीय नीतिहरू, र अर्थतन्त्रको स्थिरतासँग जोडिएको छ। यसका केही प्रमुख पक्षहरू यसप्रकार छन्:
प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
जेनेट येलेनको जन्म सन् १९४६ मा संयुक्त राज्य अमेरिकाको न्यू योर्क शहरमा भएको हो। उनले Brown University बाट अर्थशास्त्रमा डिग्री हासिल गरिन् र त्यसपछि Yale University बाट अर्थशास्त्रमा पीएचडी गरिन्।
व्यवसायिक यात्रा
जेनेट येलनले आफ्नो करियरको शुरुआत एक अर्थशास्त्री र शैक्षिक क्षेत्रमा गरिन्। उनी Harvard University र London School of Economics जस्ता प्रतिष्ठित संस्थाहरूमा अर्थशास्त्रको प्रोफेसरका रूपमा काम गरिन्।
प्रमुख भूमिकाहरू
१. Federal Reserve की अध्यक्ष
जेनेट येलन सन् २०१४ देखि २०१८ सम्म Federal Reserve (अमेरिकी केन्द्रीय बैंक) की अध्यक्ष रहिन्। यस क्रममा, उनले आर्थिक संकटको समयमा अमेरिकाको मौद्रिक नीतिलाई सम्हाल्दै ब्याजदरलाई न्यूनतम राखेर अर्थतन्त्रलाई सुधार्न मद्दत गरिन्।
उनले २००८ को वित्तीय संकटपछि अमेरिकी अर्थतन्त्रको पुनर्निर्माणका लागि महत्त्वपूर्ण निर्णयहरू गरे। २. अर्थमन्त्रालयका सचिव: जेनेट येलन सन् २०२१ मा अमेरिकी अर्थमन्त्रीको रूपमा नियुक्त भएकी थिइन्।
यस भूमिकामा, उनले अमेरिकी अर्थतन्त्रको विकास र सुधारका लागि नयाँ योजनाहरू ल्याइरहेकी छिन्, विशेषगरी COVID-19 महामारीको कारण आएको आर्थिक संकटको सामना गर्न।
अर्थतन्त्र र वित्तीय नीति
येलनको नीति प्रायः मुद्रास्फीति नियन्त्रण, बेरोजगारी घटाउने, र दीर्घकालिक आर्थिक स्थिरता सुनिश्चित गर्नेमा केन्द्रित रहेको छ। उनी संघीय रिजर्भ प्रणालीको एक जिम्मेवार नेता र आर्थिक नीति निर्माणमा महत्वपूर्ण व्यक्ति मानीन्छिन्।
COVID-19 र आर्थिक सुधार
पाण्डेमिकको समयमा, जब अमेरिकी अर्थतन्त्रले ठूलो चुनौतीको सामना गरिरहेको थियो, येलनले ट्रम्प प्रशासनकोपछि बाइडेन प्रशासनसँग मिलेर COVID-19 राहत प्याकेज र व्यापक आर्थिक सुधारका योजनाहरू अघि बढाइन् ।
नारी नेतृत्व र वित्तीय समावेशिता
जेनेट येलन नारी नेतृत्वको एक ठूलो प्रतीक मानिन्छिन् र उनले वित्तीय समावेशिता र समावेशी विकासको पक्षमा प्रोत्साहन दिइरहेकी छन्। सारांशमा, जेनेट येलेन अमेरिकी अर्थतन्त्र र वित्तीय नीतिहरूमा एक प्रेरणादायक नेता र प्रभावशाली व्यक्तित्व हुन्, जसले वित्तीय संकट र महामारीको बीचमा महत्त्वपूर्ण नेतृत्व र निर्णयहरू लिइन् ।
जेनेट येलेनको नेतृत्व र नीतिहरूले नेपाली अर्थतन्त्रका लागि केहि महत्त्वपूर्ण शिक्षा र दृष्टिकोण दिन सक्छ। यहाँ केही कुराहरू छन् जुन नेपाली अर्थतन्त्रले जेनेट येलेनबाट सिक्न सक्छ:
१. मौद्रिक नीति र आर्थिक स्थिरता
जेनेट येलेनले सधैं मौद्रिक नीतिमा पारदर्शिता र स्थिरता सुनिश्चित गर्नमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाएकी छन्। नेपाली केन्द्रीय बैंक नेपाल राष्ट्र बैंक ले पनि यस्ता नीतिहरू अपनाउन सक्छ जसले अर्थतन्त्रलाई दीर्घकालिक स्थिरता प्रदान गर्दछ। ब्याजदर र मुद्रा आपूर्तिको नियन्त्रण गर्नका लागि ठोस नीतिहरू लागू गर्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
२. वित्तीय समावेशिता
येलनको नीतिमा वित्तीय समावेशिता (financial inclusion) को महत्त्व निकै छ। उनले सधैं सबै वर्गका नागरिकहरूलाई वित्तीय सेवामा पहुँच पुर्याउने कुरामा जोड दिएकी छन्। नेपालमा पनि, विशेष गरी ग्रामीण र अपंग समुदायका लागि वित्तीय पहुँच सुधार्न आवश्यक छ। नेपाल राष्ट्र बैंक र अन्य वित्तीय संस्थाहरूले ग्रामीण र अपांग जनसंख्याका लागि किफायती वित्तीय सेवाहरू उपलब्ध गराउनुपर्ने आवश्यकता छ।
३. संकट व्यवस्थापन र सुधार प्रक्रिया
COVID-19 को समय, येलनको नेतृत्वमा अमेरिकाले ठूलो आर्थिक राहत प्याकेज र सुधारका योजनाहरू लागू गर्यो। नेपालमा पनि, प्राकृतिक प्रकोप र महामारी जस्ता संकटहरूको बेला, सरकार र बैंकहरूले तत्काल राहत र आर्थिक सुधार योजनाहरू लागू गर्न सक्छन् जसले राष्ट्रिय आर्थिक पुनर्निर्माणमा मद्दत पुर्याउँछ ।
४. दीर्घकालीन विकास र रोजगार सिर्जना
येलनको नीतिहरूले दीर्घकालीन आर्थिक विकास र रोजगार सिर्जना गर्ने दिशामा ध्यान केन्द्रित गर्छ। नेपालमा पनि, यदि सरकार र बैंकहरूले नयाँ व्यवसाय र उद्योगहरूको प्रवर्द्धन गर्न सघाउँछन् भने, यसले दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ ।
सरकार र निजी क्षेत्र बीचको सहकार्यले नयाँ रोजगार अवसरहरूको सिर्जना गर्न सकिन्छ। ५. अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय सहयोग र सुधार: जेनेट येलेन अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय नीतिहरू र सहकार्यका पक्षमा पनि सक्रिय छन्।
नेपालले पनि अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संस्थाहरूसँग सहकार्य गर्दै, तिनीहरूको अनुभव र सहायताबाट लाभ लिन सक्दछ। यसले नेपालको वित्तीय क्षेत्रलाई सुधार्न र अनुकूल बनाउँछ।
सारांशमा, जेनेट येलेनको नेतृत्वले नेपाली अर्थतन्त्रलाई स्थिरता, समावेशिता, र दीर्घकालीन विकासका लागि प्रेरणा दिन सक्छ। नेपालको बैंकिङ र वित्तीय प्रणालीले यस्ता प्रमुख नीतिहरू लागू गरेर आर्थिक समृद्धि र स्थायित्व हासिल गर्न सक्छ।
