बैंक,वित्त क्षेत्रमा हलचल ल्याउने विश्वका ५ ऐतिहासिक महिला

बैंकिङ खबर/अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस विश्वभर विविध कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ । हरेक वर्ष ८ मार्चलाई अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसका रुपमा मनाउने गरिन्छ । नारी मुक्ति आन्दोलनकी अभियन्ता क्लारा जेट्किनले सन् १९११ मार्च ८ मा महिला कामदारमाथि भएको श्रम शोषणविरुद्ध आवाज उठाएको दिनको स्मरणमा विश्वभर महिला दिवस मनाउन थालिएको हो ।

यसैबीच अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसका अवसरमा बैंक वित्तीय क्षेत्रमा समानताको लागि संघर्ष गर्ने ऐतिहासिक महिलाहरूलाई सम्झन चाहन्छौं। यहाँ बैंक वित्त क्षेत्रमा योगदान पुर्याएका विश्वका पाँच उल्लेखनीय महिलाहरूबारे उल्लेख गरिएको छ ।

१. म्यागी लेना वाकर (Maggie Lena Walker) (1864-1934)

म्यागी लेना वाकर अमेरिकामा बैंक स्थापना गर्ने पहिलो महिला हुन्। उनले १९०३ मा St. Luke Penny Savings Bank स्थापना गरी अफ्रिकी-अमेरिकी समुदायलाई वित्तीय रूपमा सशक्त पार्न योगदान पुर्याइन्।

पहिलो अफ्रिकी-अमेरिकी महिला बैंक अध्यक्ष

१९०३ मा St. Luke Penny Savings Bank स्थापना गरिन्।  उनी बैंकको अध्यक्ष बन्ने पहिलो अफ्रिकी-अमेरिकी महिला भइन्। उनले बैंकमार्फत अफ्रिकी-अमेरिकी समुदायलाई बचत गर्ने र लगानी गर्ने अवसर प्रदान गरिन्।

अफ्रिकी-अमेरिकी समुदायको वित्तीय सशक्तीकरण

उनले कम आय भएका अफ्रिकी-अमेरिकीहरूलाई वित्तीय पहुँच उपलब्ध गराइन्। ऋण प्रणालीलाई सरल बनाउँदै साना व्यवसाय तथा घरजग्गा किन्न सहयोग गरिन्।  उनले बचतको महत्त्वबारे चेतना फैलाइन् र अफ्रिकी-अमेरिकी समुदायलाई आर्थिक स्वतन्त्रता हासिल गर्न प्रेरित गरिन्।

बैंक मर्जर र आर्थिक स्थिरता

 १९२० को दशकमा, St. Luke Penny Savings Bank अन्य दुई बैंकहरूसँग मर्ज भएर The Consolidated Bank and Trust Company बन्यो।  उनले बैंकलाई आर्थिक रूपमा स्थिर राख्न नेतृत्व दिइन्, जसले गर्दा १९२९ को स्टक मार्केट क्र्यासको असर पनि बैंकमा कम पर्यो।  बैंक २००५ सम्म अमेरिकाको सबैभन्दा पुरानो अफ्रिकी-अमेरिकी बैंक को रूपमा सञ्चालनमा रह्यो।

महिला उद्यमशीलता र सामाजिक न्यायमा योगदान

उनले महिलाहरूलाई वित्तीय रूपमा आत्मनिर्भर बन्न प्रेरित गरिन्। अफ्रिकी-अमेरिकी महिलाहरूका लागि रोजगारीको अवसर सिर्जना गरिन्।  समाजसेवामा पनि संलग्न हुँदै शिक्षा, रोजगारी, र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा योगदान पुर्याइन्।

म्यागी लेना वाकरले अमेरिकामा पहिलो महिला बैंक अध्यक्षको रूपमा इतिहास रचिन्। उनले अफ्रिकी-अमेरिकी समुदायलाई वित्तीय सशक्तीकरण गर्दै, बचत, लगानी, र उद्यमशीलताको विकासमा योगदान पुर्याइन्। उनको नेतृत्वमा स्थापना भएको बैंक अमेरिकाको वित्तीय इतिहासमा एउटा महत्वपूर्ण उपलब्धि बनेको छ।

२. म्याडम सी.जे. वाकर (Madame C.J. Walker) (1867-1919)

म्याडम सी.जे. वाकर एक अफ्रिकी-अमेरिकी महिला उद्यमी, परोपकारी नेतृ र पहिलो आत्मनिर्भर महिला करोडपति थिइन्। यद्यपि उनले बैंक स्थापना गरेकी थिइनन्, उनले बैंकिङ र वित्तीय सशक्तीकरणमा अप्रत्यक्ष रूपमा ठूलो प्रभाव पारिन्।

महिलाहरू र अफ्रिकी-अमेरिकीहरूलाई आर्थिक रूपमा सशक्त पार्न योगदान

आफ्नै व्यवसाय स्थापना: उनले “Madame C.J. Walker Manufacturing Company” स्थापना गरिन्, जसले कपाल हेरचाह र सौन्दर्यसम्बन्धी उत्पादनहरू बेच्थ्यो।

रोजगारी सिर्जना: उनले अफ्रिकी-अमेरिकी महिलाहरूलाई रोजगारीको अवसर प्रदान गरिन्।
व्यावसायिक तालिम: उनले महिलाहरूलाई व्यावसायिक वित्त व्यवस्थापन सिकाइन्, जसले उनीहरूलाई आर्थिक रूपमा आत्मनिर्भर बन्न प्रेरित गर्यो।

बैंकिङ प्रणाली र वित्तीय साक्षरतामा योगदान

बचत र लगानीको प्रवर्द्धन: वाकरले आफ्ना कर्मचारीहरूलाई बचत गर्न र बैंकिङ प्रणालीमा सहभागी हुन प्रेरित गरिन्।

अफ्रिकी-अमेरिकी व्यवसायलाई आर्थिक सहायता: उनले कालो समुदायका व्यवसाय र बैंकहरूलाई लगानी तथा सहयोग गरिन्।

ऋण र वित्तीय पहुँचमा सुधार: उनले साना व्यवसाय चलाउन चाहने महिलाहरूलाई आर्थिक सहयोग गरिन्, जसले कालो समुदायलाई आर्थिक विकासमा मद्दत गर्यो।

समाजसेवा र परोपकारी कार्य

NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) लाई आर्थिक सहयोग दिइन्। कम आय भएका महिलाहरूलाई छात्रवृत्ति प्रदान गरिन्। अश्वेत समुदायका लागि सामाजिक न्याय तथा आर्थिक समानताको वकालत गरिन्।

म्याडम सी.जे. वाकरले बैंक स्थापना नगरे पनि, उनले अफ्रिकी-अमेरिकी महिलाहरूको वित्तीय सशक्तीकरण, व्यावसायिक नेतृत्व, र आर्थिक समानता को क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याइन्। उनको प्रेरणाले आज पनि महिलाहरूलाई आर्थिक स्वतन्त्रताको लागि संघर्ष गर्न हौसला प्रदान गरिरहेको छ।

३. लुइस एम. वेइजर (Louise M. Weiser) (1837-1898)

लुइस एम. वाइजर अमेरिकाको पहिलो महिला बैंक अध्यक्ष मध्ये एक थिइन्। उनी विनेशिक काउन्टी बैंक (Winneshiek County Bank), आयोवा को अध्यक्ष भइन्, जुन उनको श्रीमान् होरेस स्प्याङलर वाइजरको निधनपछि सम्भव भएको थियो।

पहिलो महिला बैंक अध्यक्ष मध्ये एक

 श्रीमान् होरेस स्प्याङलर वाइजरको निधनपछि १८७५ मा विनेशिक काउन्टी बैंकको अध्यक्ष बनिन्। १८९२ सम्म बैंकको नेतृत्व गरिन् र वित्तीय रूपमा स्थायित्व प्रदान गरिन्। उनी बैंकिङ क्षेत्रमा महिला नेतृत्वको पहिलो उदाहरणहरूमध्ये एक हुन्।

वित्तीय संस्थामा महिलाको भूमिकालाई सशक्त बनाउने कार्य

१९औँ शताब्दीमा महिलाहरू बैंकिङ क्षेत्रमा प्रवेश गर्न कठिनाइ भोगिरहेका बेला उनले एक बैंक सफलतापूर्वक सञ्चालन गरेर उदाहरण प्रस्तुत गरिन्।

बैंकिङ क्षेत्रमा महिलाहरूलाई पनि नेतृत्व दिन सक्ने कुराको प्रमाणित उदाहरण बनिन्।

बैंकिङ स्थायित्व र व्यवस्थापनमा योगदान

उनको अध्यक्षतामा विनेशिक काउन्टी बैंक स्थिर र सुरक्षित बैंकिङ सेवा प्रदान गर्न सक्षम बन्यो।

उनले महिला नेतृत्वले वित्तीय संस्थालाई पनि प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गर्न सक्छ भन्ने देखाइन्।

१८९२ मा आफ्नो छोरा सी.एस. वाइजरलाई बैंकको नेतृत्व हस्तान्तरण गरिन्।

लुइस एम. वाइजर अमेरिकाको पहिलो महिला बैंक अध्यक्षहरू मध्ये एक थिइन्। उनले महिलाहरू पनि वित्तीय संस्थाहरूको नेतृत्व गर्न सक्छन् भन्ने प्रमाणित गर्दै बैंकिङ क्षेत्रमा महिलाको भविष्य सुनिश्चित गर्ने बाटो तयार गरिन्।

४. म्युरिएल सीबर्ट (Muriel Siebert) (1928-2013)

म्युरिएल सीबर्ट “पहिली महिला वित्तीय विश्लेषक” भनेर चिनिन्छ। उनले न्यू योर्क स्टक एक्सचेन्जमा आफ्नो स्थान प्राप्त गरेकी पहिलो महिला थिइन् र उनको योगदानले महिला वित्तीय नेतृहरूको लागि नयाँ मार्ग खोलेको छ।

१. न्यू योर्क स्टक एक्सचेन्जमा महिला सदस्यको रूपमा योगदान

१९६७ मा, म्युरिएल सीबर्ट न्यू योर्क स्टक एक्सचेन्जमा सदस्यता प्राप्त गर्ने पहिलो महिला बनी। १,३६५ पुरुष सदस्यहरूको बीचमा, उनी सिर्फ एक मात्र महिला सदस्य थिइन्। यसले महिला वित्तीय नेतृत्वको लागि मार्ग खोल्यो। उनले स्टक मार्केटमा महिलाहरूको उपस्थितिलाई समाजमा स्थापित पुरूषप्रधान संरचनामा चुनौती दिइन्।

 ब्रोकरेज फर्म स्थापना
 म्युरिएल सीबर्टले अपनी ब्रोकरेज फर्म, “Muriel F. “Sunny” Siebert & Co.” स्थापना गरिन्। उनले महिलाहरूलाई स्टक मार्केटमा लगानी गर्न प्रोत्साहित गर्ने काम गरिन्। उनले लागत प्रभावी र ग्राहक-केन्द्रित सेवा प्रदान गरेर आफ्नो ब्रोकरेज फर्मलाई सफल बनाइन्।

न्यू योर्क राज्यको बैंकिंग सुपरिन्टेन्डेन्टको रूपमा योगदान

१९७७ मा म्युरिएल सीबर्ट न्यू योर्क राज्यको बैंकिंग सुपरिन्टेन्डेन्ट नियुक्त भइन्। यो पदमा रहँदै उनले राज्यका बैंकिङ प्रणालीको सुधार र व्यवस्थापनमा योगदान पुर्याइन्।  उनले बैंकिङ क्षेत्रमा पारदर्शिता र प्रतिस्पर्धा बढाउन महत्त्वपूर्ण कदम उठाइन्।

समानता र महिला अधिकारको पक्षमा संघर्ष

म्युरिएल सीबर्ट महिला समानताको कट्टर समर्थक थिइन्, र उनले महिला नेतृत्व र समान अवसरको लागि सक्रिय रूपमा वकालत गरिन्।  उनले आफ्नो करियरमा अवसरको असमानता र कम पारिश्रमिकको विरोध गर्दै महिलाहरूको लागि समान अवसरहरूका लागि संघर्ष गरिन्।

प्रेरणादायक भनाइ

म्युरिएल सीबर्टले भनेकी थिइन्: “जब ढोका खोल्न गाह्रो हुन्छ र केही पनि काम गर्दैन भने, कहिलेकाहीं त्यसलाई लातले हानेर खोल्नुपर्छ!” उनको भनाइले समानता र अवसरका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण पाठ दिएको छ।

म्युरिएल सीबर्ट महिला वित्तीय नेतृहरूको अग्रणी थिइन्, जसले बैंकिङ, वित्तीय बजार र राज्यको बैंकिङ व्यवस्थापनमा महिला सहभागिता बढाउन योगदान पुर्याइन्। उनले आफ्नो जीवनकालमा महिलाहरूका लागि नयाँ मार्ग र अवसरहरू सिर्जना गरिन्।

५. जेनेट यलेन (Janet Yellen) (1946 – वर्तमान)

जनेट येलन अमेरिकाको इतिहासमा पहिलो महिला अर्थमन्त्री र पहिली महिला फेडरल रिजर्भको अध्यक्ष हुन्। उनले अर्थतन्त्र र बैंकिङ क्षेत्रका क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण सुधार र मार्गदर्शन प्रदान गरी विश्वभर वित्तीय नीति निर्माणमा एउटा शक्तिशाली स्थान बनाइन्।

फेडरल रिजर्भको अध्यक्षको रूपमा योगदान

२०१४ देखि २०१८ सम्म, जनेट येलन अमेरिकाको फेडरल रिजर्भको अध्यक्ष थिइन्। फेडरल रिजर्भको अध्यक्षको रूपमा उनले अर्थतन्त्रको समृद्धि र स्थिरता कायम राख्ने उद्देश्य सहित महत्वपूर्ण नीतिहरू लागू गरिन्। उनले ब्याज दरहरू निर्धारण गर्दै आर्थिक पुनर्निर्माण का लागि असाधारण कदम उठाइन्, जसले महामारी र वित्तीय संकटपछि अमेरिकाको अर्थतन्त्रलाई पुनः सुदृढ गर्न मद्दत गर्यो।

अमेरिकी अर्थतन्त्रको स्थायित्व र पुनर्निर्माण

२०१४ देखि २०१८ सम्म, उनले अमेरिकाको उच्च बेरोजगारी दरलाई घटाउन र मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न आवश्यक नीति कार्यक्रम लागू गरिन्।  येलनले ब्याज दरहरू न्यून राख्न र विश्वव्यापी वित्तीय संकटको परिणामस्वरूप पुन: वित्तीय स्थायित्व बनाउन प्रमुख रणनीतिहरू अपनाइन्।  उनको अध्यक्षतामा अर्थतन्त्रको वृद्धिदर सुधार र बेरोजगारी दर घटाएर अमेरिकामा आर्थिक समृद्धि ल्याउने काम गरे।

 महिला र लैंगिक समानताका लागि योगदान

 येलन महिला सशक्तिकरण र समानताका पक्षमा सक्रिय रूपमा काम गर्ने समर्थक हुन्।  उनी महिलाहरूको वित्तीय नेतृत्व र सशक्तीकरणका लागि वकालत गर्ने एक दृढ समर्थक थिइन्।  येलनको वित्तीय नीति र निर्णयहरूले महिलाहरू र सामाजिक न्यायको पक्षमा सकारात्मक प्रभाव पुर्यायो।

अमेरिकी ट्रेजरी सचिवको रूपमा योगदान

२०२१ मा, जनेट येलन अमेरिकाको पहिलो महिला ट्रेजरी सचिव बनिन् । ट्रेजरी सचिवको रूपमा उनले वैश्विक वित्तीय प्रणालीमा स्थिरता ल्याउन र अमेरिकी अर्थतन्त्रको पुनर्निर्माण गर्न महत्त्वपूर्ण नीति प्रयासहरू गरिन्।उनले कोरोना महामारीको दौरान आर्थिक पुनर्निर्माणका लागि राहत प्याकेज को प्रस्ताव गर्नमा ठूलो भूमिका निभाइन्।

आर्थिक नीति र वित्तीय नीतिमा नेतृत्व

 येलनको नेतृत्वमा वित्तीय संस्थाहरूका नियम र नीतिहरू सुधार गर्न महत्त्वपूर्ण कदम उठाइएका छन्।  उनले कोरोनाभन्दा पछि ठूलो वित्तीय संकटबाट बच्न र आर्थिक पुनर्निर्माण मा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याइन्।

जनेट येलनले अर्थतन्त्र र वित्तीय क्षेत्रमा महत्वपूर्ण सुधार र प्रगति ल्याउने कार्यहरू गरेकी थिइन्। उनका योगदानहरूले महिला नेतृत्वको लागि अवसरहरू बढाए र अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई स्थिर र समृद्ध बनाउन मद्दत पुर्यायो।