परितोष पौडेल
अध्यक्ष, नेपाल बचत तथा ऋण केन्द्रीय सहकारी संघ (नेफ्स्कून)
विश्व अहिले डिजिटलाईजेशनको सन्दर्भमा नयाँ आयममा अगाडी बढिरहेको छ । डिजिटलाईजेशन र फाइनान्सियल एजुकेशन न्यू नर्मलको बेसिक प्लानको रुपमा जोडिएको छ । विश्वका धेरै देशले डिजिटल नेशन बनाउने अभियान शुरु गरेका छन् । सबै देशहरुले सन् २०३० सम्म इकोनमी पेपरलेस्, क्यासलेस्को ग्लोबल एजेन्डा बोकेका छन् । जापानले आफूलाई टोटल डिजिटलाईजेशन गर्ने घोषणा गरिसकेको छ । अब जापानमा पैसा छापिनेछैन । दक्षिण कोरिया पनि सन् २०२५ सम्ममा पैसा नछाप्ने तयारीमा पुगेको छ । ग्लोबली डिजिटलाईजेशनको कुरा अझै फराकिलो ढंगले अगाडी बढेको छ । यसलाई अगाडी बढाउनका लागि फाइनान्सियल टेक्नोलोजी एजुकेशनको महत्वपूर्ण भूमिका रहनेछ ।
‘लिट्रेसी आधारभूत विषय हो’
अहिले फाइनान्सियल लिट्रेसीको कुरा उठिरहेको छ । लिट्रेसी आधारभूत विषय हो । मान्छेलाई समेट्न, उन्नत बनाउन, नयाँ मान्छेको आकार दिन फाइनान्सियल एजुकेशन अथवा टेक्नोलोजी एजुकेशनको आवश्यक छ । यो फाइनान्सियल टेक्नोलोजीको आधारभूत शिक्षालाई हामीले विद्यालय तहमा दिन सकेनौँ । त्यसैले यो अनौपचारिक क्षेत्रबाटै जोडिनुपर्छ । डिजिटलाईजेशनको कुरा गरिरहँदा लिट्रेसीलाई जोड्न आवश्यक छ ।
डिजिटलाईजेशनमा नेफ्स्कूनले खेलेको भूमिका
फाइनान्सियल टेक्नोलोजी भन्ने विषय ग्लोबल कन्टेस्टमा अगाडी बढिरहँदा नेपालमा नेफ्स्कूनले नै शुरुवात गरेको थियो । त्यतिबेला हामीले पेपरलेस, चेकलेसको कुरा चर्चा गर्न थालेका थियौँ ।
आज चेकलेस, पेपरलेस मात्र नभएर ब्रान्चलेस बैंकिङ, हियुमनलेस बैंकिङको कुरा नयाँ आयमका रुपमा अगाडी बढिरहेको छ । यि आयमहरु अगाडी बढिरहँदा नेफ्स्कूनले नै काउनटिङ सफ्टवेयर प्रारम्भिक संस्थालाई दिँदै आएको थियौँ । ६४ औँ सहकारीको नारा पनि हामीले ‘मर्यादित व्यवसाय र प्रविधिको सहकारी’ भन्ने बनायौँ । त्यसरी बनाइरहँदा मर्यादित व्यवसायका विभिन्न आयमहरु यो भित्र समेटिएको छ ।
अहिले श्रमको अवस्था, उचित पारिश्रमिकको विषयलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने, सहकारी क्षेत्रमा स्वच्छ व्यापारको कुरा भनेर नेफ्स्कूनले अगाडी बढाइरहेको छ । विगतमा पनि हामीले स्वच्छ व्यापारलाई संस्थागत हिसाबले कसरी मर्यादित बनाउन सकिन्छ भन्ने कुरा उठाउँदै आएका थियौं । अहिले यो विषयलाई राष्ट्रिय सहकारी महासंघले सम्बोधन गरेको छ । सुरक्षित र स्वतन्त्र कार्यस्थल अहिलेको महत्वपूर्ण विषय बनेको छ ।
सहकारीकर्मीको आत्मसम्मान कसरी व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ भन्ने विषय मर्यादित व्यवस्थासँग जोडिएको छ । यो मर्यादित व्यवस्थालाई सञ्चारले गर्ने डिजिटलाईजेशन र सर्भिलाईजेशन भन्ने दुईवटा विषय अगाडी बढाएका छौं । डिजिटलाईजेशन भन्ने विषय ७ वटा सेक्टरलाई एउटै पेमेन्ट प्लेटफर्मबाट अथवा सर्भिस प्लेटफर्मबाट कसरी डिजाइन गर्न सकिन्छ भन्ने महत्वपूर्ण विषय हो । डिजिटलाईजेशन र सर्भिलाईजेशन नीतिगत नेतृत्व अहिले सहकारी महासघंले गरेको छ ।
यसको प्राविधिक नेतृत्व नेफ्स्कूनले गर्नुपर्नेछ । सहकारी महासंघ र नेफ्स्कूनले डिजिटलाईजेशन र सरर्भिलाईजेशनको नयाँ मोडमा छलफल गरिरहेका छौं । अहिले हामी इआरपी (इन्टरप्राइजोज रिसोस प्लानिङ ) को मोडलमा अगाडी बढिरहेका छौँ । सञ्चालन सम्बन्धि सिद्धान्तमा जुन नेटवर्क मेनेजमेन्ट सम्बन्धि सिद्धान्त छ । हामी यहि सिद्धान्तको मार्गदर्शममा बसेर छलफल चलाउन थालेका छौं ।
नेपालमा सञ्चालित सबै बचत तथा ऋण कारोबार गर्ने सहकारी संस्थालाई यो नेटवर्क भित्र कसरी ल्याउने भन्ने बिषयमा छलफल चलाइराखेका छौं । हामीले इआरपीको मोडलमा नीतिगत छलफल गरिसकेका छौं । अब व्यवहारिक ढंगले कसरी जान सकिन्छ भन्ने तयारीमा छौं । हामीले त्यसको लागि अन्तर्राष्ट्रिय परामर्श सहयोग लिएर गरेका छौं ।
नयाँ टेक्नोलोजीको सुरुवात
अहिले कोर बैंकिङ सिस्टमको कुरा उठिरहेको छ । नेफ्स्कूनले कोर बैंकिङ सिस्टमभित्र सबै डिजिटल पेमेन्टलाई राखेर एउटा साकोस कनेक्ट भन्ने नयाँ टेक्नोलोजीको सुरुवात गरेका छौँ । त्यसबाट हामीले ओम्नी च्यानल विकास गर्नेछौं । त्यसमा सबै किसिमका एकाउन्टिङ सफ्टवेयरहरु एकआपसमा अन्तरसहकारी कारोबार भुक्तानी गर्न सक्ने विधि बनाएका छौं ।
बचत तथा ऋण सहकारी संस्था, हाम्रो प्रारर्भिक संस्थाका सदस्य मात्रै यसभित्रका सिमा हुने हुँदा अब नेपालका प्रारम्भिक संस्थाका सदस्यहरुले यो आधुनिक तहको एकाउन्टिङ सफ्टवेयर चलाएर एउटै छाताको शुरुवात गर्नुपर्नेछ । साकोस कनेक्टको विषयलाई हामीले सूचना प्रविधि दिवसको दिन सार्वजनिक गरिसकेका छौं । सबै साकोस कनेक्टलाई हामीले एपीआई कनेक्ट दिने भनेका छौँ । त्यसो हुँदा नेपाल भरि भएका सहकारी संस्थाले साकोस कनेक्ट प्रविधिलाई प्रयोग गरेर सबै सुविधा लिनेछन् । चाहे डिजिटल पेमेन्टका सुविधा होस्, वा डिजिटल चेकका कुरा अथवा क्युआर कोडको कुरा । अथवा अरु उच्च स्तरीय प्रविधिको विषय । यसमा हामीले ट्रायल बेसिसमा रहेर काम गरिरहेका छौँ । अहिले हामीले १५० ओटा संस्थाको ट्रायल बेसिसमा सफलताका साथ काम सम्पन्न गरिसकेका छौं ।
बजारमा भएका सफ्टवेयर मध्ये सबैभन्दा प्रतिस्पर्धी सफ्टवेयर बनाउनुपर्छ भनेर नेफ्स्कूनले इआरपी बेसिकली ६ ओटा विषयलाई उठान गरिरहेको छ । सेभिङ क्रेडिट हामीले गर्दै आएको कुरा हो । त्यसमा इन्सुरेन्स पनि जोडिएर लैजाने कुरा भइरहेको छ । रेमिट्यान्सका विषय, पेमेन्ट फेमवर्कका विषय र क्यापिटल फरमेशनमा पनि सहकारी क्षेत्रको भूमिका हुनुुपर्छ भनेर ६ वटा विषयलाई आधारका विषय बनाएर नेफ्स्कूनले मार्गदशन गरिरहेको छ । यो नेफ्स्कून हुँदै बचत तथा ऋण सहकारीसम्म पुग्नेछ ।
अहिले केहि विधि, केहि विषयमा केहि केहि समस्याहरु देखा परेका छन् । राष्ट्र बैंकको ऐनमा संशोधन गर्नुपर्ने, अरु ऐनमा पनि संशोधन गर्नुपर्ने केहि विषय छ । ऐन कार्यन्वयका विषय केहि चुनौतीपूर्ण बन्दै गएका छन् । हामीले भनिरहेको विषय भनेको भेन्डोर टु अर्थात् हरेक इन्डीभिजेलको बीचमा हाम्रो सर्भिसहरु पुग्नुपर्छ भन्ने हाे ।
त्यो सर्भिस पुग्नको निमित्त यो सर्भिस प्रोभाइडर अथवा सर्भिस पेमेन्ट अपरेटर हामीलाई राष्ट्र बैकले दिर्नुपर्ने अवस्था हुन्छ । त्यो अहिले बैंकवित्त क्षेत्रलाई मात्र दिइरहेको छ । सहकारीलाई नदिएको अवस्था छ । अब आउने नीति तथा कार्यक्रममा यो विषयलाई समेट्नु पर्नेछ । यसका निमित्त महासंघकै तर्फबाट हामीले धारणाहरु अघि सारेका छौँ । त्यसैले वर्तमानलाई बदल्ने र भविष्यलाई निमार्ण गर्ने महत्वपूर्ण आयम फाइनान्सियल डिजिटलाईजेशन नै हो ।
(मिडिया इन्टरनेसनलले आयोजना गरेको वेवीनार कार्यक्रममा नेपाल बचत तथा ऋण केन्द्रीय सहकारी संघ(नेफ्स्कून)का अध्यक्ष परितोष पौडेलले राख्नुभएको मन्तव्यको सम्पादित अंश)
