बैंकिङ खबर/ चालू आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमासिकसम्म बिमा कम्पनीहरुले ७ अर्ब बराबरको बीमा सरेन्डर भएको छ । कुल ८० अर्बबराबरको बीमालेख बिक्री गरेका कम्पनीहरुले ७ अर्ब ४६ करोड ६६ लाख रुपैयाँबराबरको बीमालेख सरेन्डर भएको तथ्यांक प्रस्तुत गरिसकेका छन्।
गत वर्षको तुलनामा चालू आवको पुसमा यस्तो सरेन्डर ५९०.७४ प्रतिशतले बढी देखिएको छ। गत वर्षको पुससम्म कुल १ अर्ब ८ करोडको मात्रै बीमालेख सरेण्डर भएका थिए। चालू आवमा बढेर ७ अर्ब माथि पुगेको छ। बिमितले त्यागेको यो संख्या वास्तविक भने अझै होइन। यो बिमितले तीन किस्ता तिरेपछि त्यागेको बीमालेख बराबरको रकम मात्रै हो। प्राधिकरणका अनुसार तीन किस्ता नतिर्दै बीमालेख बीचमै त्याग्नेको संख्या झन् विकराल हुनसक्ने देखिन्छ।
के हो बीमा सरेन्डर ?
बीमा सरेन्डर भन्नाले बीमा योजना समय अगावै तोड्ने वा रद्द गर्ने प्रक्रिया हो। हाल नेपालमा बीमा सरेन्डरको दर बढ्दै गएको छ, जसका पछाडि विभिन्न आर्थिक, सामाजिक तथा नीतिगत कारणहरू रहेका छन्। यस लेखमा बीमा सरेन्डर बढ्नुका प्रमुख कारणहरू विस्तृत रूपमा विश्लेषण गरिन्छ।
१. आर्थिक कठिनाइ तथा व्यक्तिगत वित्तीय समस्या
अचानक आर्थिक कठिनाइ उत्पन्न हुँदा, व्यक्तिहरू आफ्नो बीमा योजना सरेन्डर गरेर तत्कालको वित्तीय आवश्यकता पूरा गर्ने प्रयास गर्छन्।
आम्दानीको अभावः रोजगारी गुमाउनु, व्यापारमा घाटा हुनु वा अन्य आर्थिक संकट परेमा।
ऋण तथा कर्जा भारः बैंक तथा सहकारी ऋण तिर्नुपर्ने बाध्यता आएमा बीमा योजनाबाट पैसा निकाल्ने प्रयास गरिन्छ।
आपत्कालीन खर्चः स्वास्थ्य उपचार, पारिवारिक समस्या, शिक्षा खर्च, वा अन्य आकस्मिक खर्चहरू बढेमा।
यदि कसैको मासिक आम्दानी अचानक घट्छ भने, उनले बीमा प्रिमियम तिर्न नसक्ने हुँदा बीमा योजना सरेन्डर गर्न बाध्य हुन सक्छन्।
२. बीमा योजनाबाट असन्तुष्टि तथा कम आकर्षण
धेरै मानिसहरूले बीमा योजनाबाट अपेक्षित फाइदा प्राप्त नगरेको महसुस गर्दा बीमा सरेन्डर गर्छन्।
रिटर्न (फाइदा) कम हुनुः बीमाले अन्य लगानी विकल्पहरूको तुलनामा कम प्रतिफल दिएको अनुभव गर्दा।
बीमा अभिकर्ता (एजेन्ट) द्वारा गलत जानकारीः बीमा खरिद गर्दा गलत वा अपूर्ण जानकारी दिइएमा।
दाबी (क्लेम) प्रक्रिया झन्झटिलो हुनुः बीमा कम्पनीहरूले क्लेम भुक्तानी गर्न ढिलाइ गर्दा वा अस्वीकृत गरेमा।
कसैले बीमा एजेन्टको भनाइमा आएर बीमा खरिद गर्यो, तर पछि बुझ्दा सो योजना आफ्नो आवश्यकताअनुसार उपयुक्त नलागेमा सरेन्डर गर्न सक्छ।
३. अन्य आकर्षक लगानीका अवसरहरू उपलब्ध हुनु
बीमा बाहेक अन्य वित्तीय तथा लगानीका विकल्पहरू फाइदाजनक देखिएमा, मानिसहरू बीमा योजना तोड्न सक्छन्।
सेयर बजार तथा म्युचुअल फन्ड आकर्षक लाग्नु
घरजग्गा, सुनचाँदी, वा अन्य सम्पत्तिमा लगानी गर्ने चाहना
बैंकको ब्याजदर उच्च हुनुका कारण बचत तथा सावधिक निक्षेपमा आकर्षण बढ्नु
कसैले मासिक बीमा प्रिमियम तिर्ने साटो सोही रकम सेयर बजारमा लगानी गरेर राम्रो प्रतिफल प्राप्त गर्ने अपेक्षा गरेमा, बीमा सरेन्डर गर्ने सम्भावना बढी हुन्छ।
४. बीमा आवश्यक नलाग्ने अवस्था आउनु
बीमा खरिद गर्दा जस्तो जोखिम अनुभव भएको थियो, त्यो परिस्थिति परिवर्तन भई बीमा आवश्यक नभएमा मानिसहरूले सरेन्डर गर्छन्।
बालबच्चाहरू आर्थिक रूपमा सक्षम भइसकेपछि
व्यक्ति वा परिवारको आर्थिक अवस्था पहिलेभन्दा सुधारिएपछि जिन्दगीको जोखिम कम भएको महसुस हुँदा
यदि कुनै अभिभावकले आफ्ना सन्तानका लागि बीमा गरेका थिए, तर अब तिनीहरू आर्थिक रूपमा स्वतन्त्र भइसके, अभिभावकले बीमा सरेन्डर गर्न सक्छन्।
५. बीमा कम्पनी तथा व्यवस्थापनमा विश्वासको कमी
बीमा कम्पनीहरूको कार्यशैली, ग्राहक सेवा तथा व्यवस्थापनमा समस्या देखिएमा ग्राहकहरूले बीमा योजनाबाट हात झिक्ने गर्छन्।
बीमा कम्पनीहरूको अस्थिरता तथा बन्द हुने जोखिम
कम्पनीहरूमा पारदर्शिताको अभाव
ग्राहक सेवा कमजोर तथा अनावश्यक झन्झटहरू
नेपालमा केही बीमा कम्पनीहरूले बीमा क्लेम भुक्तानी गर्न लामो समय लगाउने वा फिर्ता नै नदिने गरेमा, ग्राहकहरू निराश भएर बीमा सरेन्डर गर्ने सम्भावना रहन्छ।
६. बीमा प्रिमियम महँगो हुनु तथा नियमित तिर्न कठिनाइ
बीमा योजनामा प्रिमियम महँगो भएमा, मानिसहरूलाई नियमित रूपमा तिर्न समस्या हुन सक्छ।
मुद्रास्फीति तथा जीवनयापन महँगो हुनु
अन्य खर्चहरू प्राथमिक हुने (शिक्षा, स्वास्थ्य, घर खर्च आदि)
बेरोजगारी वा आयमा कमी आउनु
कोही व्यक्तिले १५–२० वर्षका लागि बीमा योजना लिएको छ तर पछि मासिक खर्च बढ्दै गयो भने, उसले बीमा प्रिमियम तिर्न गाह्रो महसुस गरेर योजना सरेन्डर गर्न सक्छ।
७. बीमा सम्बन्धी सरकारी नीति तथा कर नियम परिवर्तन
बीमा क्षेत्रका नीति तथा कर नियममा परिवर्तन आउँदा पनि बीमा सरेन्डर गर्ने प्रवृत्ति बढ्न सक्छ।
कर छुट घटाउनु वा हटाइनु
बीमा योजना परिवर्तन गर्नु वा नयाँ कानुनी बाध्यताहरू थपिनु
बीमा योजनामा अनुदान वा सुविधा कटौती हुनु
यदि सरकारले बीमामा दिइने कर छुट हटायो भने, धेरै मानिसहरूलाई बीमा राख्नु त्यति फाइदाजनक नलाग्न सक्छ।
बीमा सरेन्डर गर्नुका पछाडि विभिन्न व्यक्तिगत, आर्थिक, सामाजिक तथा कानुनी कारणहरू छन्। नेपालमा पछिल्लो समय बीमा सरेन्डर दर बढ्नुको प्रमुख कारणहरू आर्थिक कठिनाइ, बीमाबाट असन्तुष्टि, अन्य लगानी विकल्पहरूको आकर्षण, बीमा कम्पनीहरूप्रतिको अविश्वास, र सरकारी नीतिमा भएका परिवर्तनहरू हुन्।
के गर्न सकिन्छ?
बीमा सरेन्डर गर्नु अघि सबै विकल्पहरू विचार गर्नु।
बीमालाई दीर्घकालीन सुरक्षाको रूपमा हेर्नु।
प्रिमियम तिर्न गाह्रो भएमा, बीमा कम्पनीसँग परामर्श गरी अन्य विकल्प खोज्नु (जस्तैः लोन लिनु, प्रिमियम घटाउनु)।
कुनै पनि बीमा योजना खरिद गर्नु अघि राम्रोसँग अनुसन्धान गर्नु।
यदि तपाईंलाई बीमा सरेन्डर गर्नु उपयुक्त छ कि छैन भन्नेमा निश्चित नभएको महसुस हुन्छ भने, वित्तीय परामर्शदाता वा बीमा कम्पनीसँग परामर्श गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ।
