बैंकिङ खबर/ नेपाल राष्ट्र बैंकबाट ‘घ’ वर्गकोे इजाजतपत्र लिएर काम गरेका संस्थाहरु नै लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरु हुन् । लघुवित्त भनेको थोरै आयआर्जन भएका वा प्रचलित बैंकहरुसम्म प्रत्यक्ष पहुँच नभएका व्यक्तिहरुप्रति लक्षित वित्तीय सेवा हो । लघुवित्त विकास बैंकहरु ग्रामीण भेगमा थोरै थोरै पुँजी परिचालन गरेर सञ्चालित हुन्छन् ।
यस्ता बैंकहरु जनताको घर दैलोमा पुगेर वित्तीय चेतनाको विकास गर्ने तथा सानो सानो कर्जा प्रवाह गर्ने गर्दछन् । लघुवित्त संस्थाहरुले गरिब तथा विपन्न व्यक्तिहरुलाई बिना धितो कर्जा उपलब्ध गराउँदै आइरहेका छन् । तर पछिल्लो समय लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरू कमजोर हुँदै गएको अवस्था छ ।
यसरी जानुका केही मुख्य कारणहरूलाई विस्तृत रूपमा बुझ्न धेरै पक्षहरूको विश्लेषण आवश्यक पर्छ । यहाँ केही महत्वपूर्ण कारणहरू छन्ः
लघुवित्त संस्थाहरूले आफ्नो ऋणमा उच्च ब्याजदर राखेको गुनासोहरु पनि आउने गरेको छ । उच्च ब्याजदरले ऋण लिनेहरूको बोझ बढाउँछ, जसले गर्दा तिर्न गाह्रो हुने र डिफल्ट दर बढ्ने सम्भावना हुन्छ । यसले अन्ततः लघुवित्त संस्थाहरूको वित्तीय अवस्थामा नकारात्मक असर पुर्याउँछ ।
बजारमा पूँजीको अभाव
लघुवित्त संस्थाहरूमा लगानीको अभाव छ, जसले गर्दा ग्रामीण क्षेत्रमा आवश्यक पर्ने सेवा विस्तार गर्न कठिनाइ हुन्छ । ठूला वित्तीय संस्थाहरूले ग्रामीण क्षेत्रमा ठोस लगानी नगर्दा लघुवित्त संस्थाहरूले एक्लै सबैकुरा व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ, जसले उनीहरूको कार्यक्षमता र सेवा विस्तारमा असर पुर्याउँछ ।
दक्ष जनशक्तिको कमी
धेरै लघुवित्त संस्थाहरूले आफ्नो कर्मचारीहरूलाई वित्तीय साक्षरता र व्यवसायिक सीप विकासमा पर्याप्त तालिम दिन सकिरहेका छैनन् । यसले गर्दा संस्थाका कर्मचारीहरू ग्राहकहरूलाई प्रभावकारी रूपमा सघाउन सक्दैनन्, जसले संस्थाको कार्यक्षमतामा कमी ल्याउँछ ।
ग्रामीण क्षेत्रमा वित्तीय साक्षरताको अभाव
धेरै ग्रामीण क्षेत्रका जनताले वित्तीय योजना, बचत, र ऋण व्यवस्थापनको बारेमा पर्याप्त जानकारी नपाएका कारण उनीहरूले लघुवित्तको सेवा सदुपयोग गर्न सकिरहेका छैनन् । यसले पनि संस्थाहरूको प्रभावकारितामा कमी ल्याउँछ र जोखिम बढाउँछ ।
नीतिगत अस्थिरता र नियमनको कडाइ
कतिपय अवस्थामा लघुवित्त संस्थाहरूलाई नियामकहरूबाट अनावश्यक दबाब आइरहेको हुन सक्छ, जसले उनीहरूको कामकाजमा अवरोध पुर्याउँछ । लगातार बदलिँने नियम, करको भार, र आवश्यक प्रक्रिया पनि चुनौतीको रूपमा देखिन्छ ।
यी सबै कारणहरूले गर्दा लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरू चुनौतीको सामना गरिरहेका छन् । यदि यी समस्याहरूलाई सम्बोधन गरी सुधारात्मक कदमहरू चालिएन भने, लघुवित्त क्षेत्र अझ कमजोर हुँदै जाने सम्भावना छ ।
