बिजयराज सिंह
नेपालको आर्थिक विकासमा लघुवित्त क्षेत्रको योगदान अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ। विशेषगरी ग्रामीण क्षेत्रका विपन्न वर्ग, महिला उद्यमीहरू र साना तथा मझौला उद्योगहरूलाई लक्षित गरी लघुवित्त संस्थाहरूले प्रदान गर्ने वित्तीय सेवाहरूले देशको समग्र आर्थिक वृद्धिमा उल्लेखनीय भूमिका खेलेका छन्।
लघुवित्त क्षेत्रको योगदानका प्रमुख पक्षहरू:
- वित्तीय पहुँच विस्तार: लघुवित्त संस्थाहरूले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको पहुँच नपुगेका दुर्गम क्षेत्रका विपन्न वर्गलाई समेत वित्तीय सेवाहरू प्रदान गरी वित्तीय समावेशीकरणमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएका छन्।
- साना उद्योगको प्रवर्द्धन: लघुवित्त कर्जा प्राप्त गरी ग्रामीण क्षेत्रमा कृषि, पशुपालन, हस्तकला जस्ता साना उद्योगहरूको स्थापना र विस्तार भएको छ। यसले रोजगारी सिर्जना र आय वृद्धिमा सहयोग पुगेको छ।
- महिला सशक्तिकरण: लघुवित्त कर्जाको अधिकांश हिस्सा महिला उद्यमीहरूले प्राप्त गर्ने गरेका छन्। यसले महिलाहरूलाई आर्थिक रूपमा सशक्त बनाई सामाजिक रूपान्तरणमा टेवा पुगेको छ।
- गरिबी निवारण: लघुवित्त कर्जा प्राप्त गरी विपन्न वर्गका व्यक्तिहरूले आफ्नो जीवनस्तर उकास्न सकेका छन्। यसले गरिबी निवारण र आय असमानता कम गर्न मद्दत पुगेको छ।
- आर्थिक वृद्धि: लघुवित्त क्षेत्रको विस्तारसँगै उत्पादन र उत्पादकत्वमा वृद्धि भई देशको समग्र आर्थिक वृद्धिदरमा सकारात्मक प्रभाव परेको छ।
चुनौतीहरू र समाधानका उपायहरू:
यद्यपि लघुवित्त क्षेत्रको योगदान उल्लेखनीय भएता पनि केही चुनौतीहरू पनि रहेका छन्। जस्तै:
- उच्च ब्याजदर: लघुवित्त कर्जाको ब्याजदर अझै पनि उच्च छ। यसले ऋणीहरूलाई आर्थिक भार पर्न सक्छ।
- कर्जा असुलीको समस्या: केही ऋणीहरूले कर्जा चुक्ता गर्न नसक्दा कर्जा असुलीको समस्या उत्पन्न भएको छ।
- अत्यधिक ऋणभार: केही ऋणीहरूमा अत्यधिक ऋणभार हुने समस्या देखिएको छ।
- नियामक खर्च: लघुवित्त संस्थाहरूलाई नियमन गर्न लाग्ने खर्च बढी छ।
यी समस्याहरू समाधान गर्न निम्न उपायहरू अवलम्बन गर्न सकिन्छ:
- ब्याजदर घटाउने: नीतिगत व्यवस्थामार्फत लघुवित्त कर्जाको ब्याजदर घटाउने।
- कर्जा असुलीको लागि प्रभावकारी प्रणाली विकास गर्ने: कर्जा असुलीका लागि प्रभावकारी प्रणाली विकास गर्ने।
- ऋणीहरूलाई सचेतना जगाउने: ऋणीहरूलाई ऋणको जिम्मेवारीबोध गराउन सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने।
- नियामक खर्च घटाउने: नियामक खर्च घटाउनका लागि नीतिगत सुधार गर्ने।
निष्कर्ष:
नेपालको आर्थिक विकासमा लघुवित्त क्षेत्रको योगदान अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ। यद्यपि केही चुनौतीहरू रहेता पनि लघुवित्त क्षेत्रको दिगो विकासका लागि नीतिगत सुधार, नियमन र अनुगमनलाई प्रभावकारी बनाउन आवश्यक छ।
