गौतम अडानी विश्वको सबैभन्दा धनी व्यक्तिमध्ये तेस्रो नम्बरमा पर्छन्। फ्रान्सका बर्नार्ड अर्नाल्टलाईपछि पार्दै उनी विश्वको तेस्रो धनी व्यक्ति बनेका छन् । विश्वव्यापी रूपमा व्यापार तथा वित्तीय विवरणको विश्लेषण गर्ने अमेरिकी कम्पनी ब्लुमवर्गले सार्वजनिक गरेको अर्बपतिहरूको सूचीअनुसार ६० वर्षीय गौतम अडानीको कूल सम्पत्ति एक खर्ब ३७ अर्ब ४० करोड डलर छ । ब्लुमवर्गको अति धनाड्यको सूचीको ११ औँ नम्बरमा भारतका मुकेश अम्बानी छन् ।
उनको खुद सम्पत्ति ९१ अर्ब ९० करोड डलर छ । ब्लुमवर्गको धनाड्यको सूचीमा तीन जना एसियाली उद्योगपतिलाई समावेश गरिएको यो पहिलोपटक हो । भारतीय अरबपति उद्योगपति र परोपकारी गौतम शान्तिलाल अडानी अदानी समूहका अध्यक्ष र संस्थापक हुन् ।
१९८८ मा गौतम अदानीद्वारा फ्ल्यागशिप कम्पनी अदानी इन्टरप्राइजेज लिमिटेड अन्तर्गत वस्तु व्यापार व्यवसायको रूपमा स्थापित, अडानी समूह एक भारतीय बहुराष्ट्रिय समूह हो, जसको मुख्यालय अहमदाबाद, गुजरात, भारतमा रहेको छ । अदानीकी पत्नी प्रीति अदानी सामाजिक सेवाका लागि काम गर्ने अदानी फाउण्डेसनको प्रमुख हुन् । सार्वजनिक रूपमा सूचीबद्ध संस्थाहरू गठन गरियो।
बाल्यकाल
अडानीको जन्म २४ जुन १९६२ मा गुजराती जैन परिवारमा शान्तिलाल र शान्ताबेन अडानीको कोखबाट अहमदाबाद, गुजरातमा भएको थियो । उनका ७ दाजुभाइ छन् र उनका आमाबुवा गुजरातको उत्तरी भागको थारद सहरबाट बसाई सरेका थिए । उनका बुबा एक सानो कपडा व्यापारी थिए। उनले अहमदाबादको शेठ चिमनलाल नगिनदास विद्यालयमा पढेका थिए । उनले गुजरात विश्वविद्यालयमा वाणिज्यमा स्नातक डिग्रीको लागि भर्ना गरे, तर दोस्रो वर्ष पछि छोडे । अदानी व्यापारमा इच्छुक थिए, तर आफ्नो बुबाको कपडा व्यवसायमा होइन ।
करिअर
किशोरावस्थामा, अदानी महेन्द्र ब्रदर्सका लागि हीरा छोट्ने काम गर्न सन् १९७८ मा मुम्बई गए ।
सन् १९८१ मा, उनका जेठा भाइ महासुखभाई अडानीले अहमदाबादमा प्लास्टिकको एकाइ किनेका थिए र उनलाई सञ्चालनको व्यवस्थापन गर्न जिम्मा दिए । यो उद्यम पोलिभिनाइल क्लोराइड (एख्ऋ) आयात मार्फत विश्वव्यापी व्यापारको लागि अडानीको प्रवेशद्वार बन्यो ।
१९८५ मा, उनले साना उद्योगहरूका लागि प्राथमिक पोलिमरहरू आयात गर्न थाले, ज्ञढडड मा, अदानीले अदानी एक्सपोर्ट्स स्थापना ग¥यो, जुन अहिले अडानी समूहको होल्डिङ कम्पनी अदानी इन्टरप्राइजेज भनेर चिनिन्छ । मूल रूपमा, कम्पनीले कृषि र ऊर्जा वस्तुहरूमा कारोबार गर्यो ।
१९९१ मा, आर्थिक उदारीकरण नीतिहरू उनको कम्पनीको लागि अनुकूल भयो र उनले धातु, कपडा र कृषि उत्पादनहरूको व्यापारमा व्यापार विस्तार गर्न थाले ।
१९९४मा, गुजरात सरकारले मुन्द्रा पोर्टको व्यवस्थापकीय आउटसोर्सिङको घोषणा ग¥यो र १९९५ मा, अदानीले ठेक्का पाए ।
१९९५ मा, उहाँले पहिलो जेट्टी स्थापना गर्नुभयो । मूल रूपमा मुन्द्रा पोर्ट र विशेष आर्थिक क्षेत्र द्वारा संचालित, सञ्चालनहरू अदानी पोर्ट्स र सेज (एपीएसईजेड) मा हस्तान्तरण गरिएको थियो । आज, कम्पनी सबैभन्दा ठूलो निजी बहु–पोर्ट अपरेटर हो। मुन्द्रा बन्दरगाह भारतको सबैभन्दा ठूलो निजी क्षेत्रको बन्दरगाह हो, जसमा प्रतिवर्ष लगभग २१ करोड टन कार्गो ओसारपसार गर्ने क्षमता छ ।
१९९६मा, अदानी समूहको पावर व्यवसाय शाखा, अदानी पावर, अदानी द्वारा स्थापित भएको थियो । देशको सबैभन्दा ठूलो निजी थर्मल पावर उत्पादक अदानी पावरले ४६२० मेगावाट क्षमताको थर्मल पावर प्लान्टहरू राखेको छ ।
सन् २००६ मा अदानीले पावर उत्पादन व्यवसायमा प्रवेश गरे । २००९ देखि २०१२ सम्म, उनले अष्ट्रेलियाको एबोट पोइन्ट पोर्ट र क्विन्सल्याण्डको कार्माइकल कोइला खानी अधिग्रहण गरे ।
मे २०२० मा, अदानीले ६ बिलियन अमेरिकी डलरको सोलार एनर्जी कर्पोरेशन अफ इन्डियाद्वारा विश्वको सबैभन्दा ठूलो सौर्य बोली जित्यो । ८ हजार मेगावाट फोटोभोल्टिक पावर प्लान्ट परियोजना अदानी ग्रीन द्वारा लिइनेछ ; अदानी सोलारले २ हजार मेगावाट अतिरिक्त सोलार सेल र मोड्युल उत्पादन क्षमता स्थापना गर्नेछ ।
सेप्टेम्बर २०२० मा, अदानीले दिल्ली पछि भारतको दोस्रो व्यस्त मुम्बई अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ७४% सेयर अधिग्रहण गर्यो ।
फेबु्रअरी २०२२ मा, उनी मुकेश अम्बानीलाई पछि पार्दै एशियाको सबैभन्दा धनी व्यक्ति बने ।
मे २०२२ मा, अदानी परिवारले अम्बुजा सिमेन्ट र यसको सहायक एसीसी होल्सिम समूहबाट १०.५ बिलियन डलरमा विदेशी विशेष–उद्देश्यीय संस्था मार्फत प्राप्त गर्यो ।
अगस्ट २०२२ मा, ब्ःन् ःभमष्ब ल्भतधयचपक ीष्mष्तभम९ब्ःल्ी०, अदानी समूहको एकाइले राष्ट्रिय समाचार प्रसारण कर्ता ल्म्त्ब् को २९.१८% को मालिक च्च्एच् होल्डिङ किन्न योजना बनाएको घोषणा ग¥यो र थप २६% किन्नको लागि खुला प्रस्ताव राख्यो । एनडीटीभीले एक विज्ञप्तिमा भन्यो कि अदानीले कम्पनीका संस्थापक, पूर्व पत्रकार राधिका रोय र उनका अर्थशास्त्री पति प्रणय रोयलाई जानकारी नदिई तेस्रो पक्ष मार्फत आफ्नो हिस्सेदारी अधिग्रहण गरेको थियो र यो सम्झौता “विना छलफल, सहमति वा सूचना“ गरिएको थियो । यो बोलीले भारतमा सम्पादकीय स्वतन्त्रता सम्बन्धी चिन्ता पनि उठायो, किनकि अडानीलाई प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सत्तारुढ भारतीय जनता पार्टीको नजिक मानिन्छ ।
व्यक्तिगत जीवन
गौतम अडानीले प्रितीसँग विवाह गरेका छन्, उनका दुई छोरा छन्, करण अदानी र जीत अदानी । उनी जैन अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार संगठनका सदस्य हुन् । सन् १९९८ मा उनलाई अपहरण गरी फिरौतीको लागि बन्धक बनाइयो तर पैसा जम्मा नगरी रिहा गरियो । २००८ को मुम्बई हमलाका बेला उनी ताज होटलमा थिए ।
परोपकार
अदानी अदानी फाउन्डेसनको मालिक हो, अदानी समूह मार्फत वित्त पोषित । यो १९९६ मा स्थापना भएको थियो। गुजरात बाहेक, फाउन्डेशनले महाराष्ट्र , राजस्थान , हिमाचल प्रदेश , मध्य प्रदेश , छत्तीसगढ , र ओडिशा राज्यहरूमा सञ्चालन गर्दछ ।
मार्च २०२० मा, उनले कोरोनाभाइरस प्रकोपसँग लड्न आफ्नो समूहको परोपकारी शाखा मार्फत प्रधानमन्त्री केयर कोषमा ₹ ज्ञण्ण् करोड ९ग्क्४ ज्ञघ मिलियन) योगदान गरे । गुजरात सीएम राहत कोषमा ₹ ५ करोड (ग्क्४६३०,०००) र महाराष्ट्र सीएम राहत कोषमा १ करोड ( ग्क् ४१३०,०००) को योगदान गरिएको थियो ।
अदानीको नेतृत्वको विविध समूह अदानी समूहले साउदी अरेबियाको दमामबाट गुजरातको मुन्द्रासम्म ८० मेट्रिक टन लिक्विड मेडिकल अक्सिजनले भरिएका चारवटा क्ष्क्इ क्रायोजेनिक ट्याङ्की आयात गरेको थियो । समूहले लिन्डे साउदी अरेबियाबाट छ,ण्ण्ण् मेडिकल–ग्रेड अक्सिजन सिलिन्डरहरू पनि सुरक्षित गर्यो । एक ट्विटर पोस्टमा, अडानीले साझा गरे कि उनको समूहले हरेक दिन गुजरातको कच्छ जिल्लामा आवश्यक पर्ने ठाउँमा मेडिकल अक्सिजनसहित १५ सय सिलिण्डरहरू आपूर्ति गरिरहेको छ । जुन २०२२ मा, अम्दानीले सामाजिक कारणका लागि ६०,००० करोड रुपैयाँ (७.७ बिलियन डलर) दान गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । अडानीको कोर्पस अम्दानी फाउन्डेशनद्वारा प्रकाशित हुनेछ, जसले यसलाई भारतको एक परोपकारी ट्रस्टमा सबैभन्दा ठूलो स्थानान्तरण बनाउँछ ।
