मनिला – करोडौँ मानिसको स्मार्टफोन तथा अन्य विद्युतीय सामाग्रीमा आकर्षण बढ्दा र एसियाली जनताको आम्दानीमा वृद्धि हुँदा एसियाली मुलुकहरुमा विद्युतीय फोहोर तीव्रस्तरमा वृद्धि भएको पाइएको छ । संयुक्त राष्ट संघ विश्वविद्यालयको अध्ययनले यसबाट वातावरण तथा मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर प्रकारका नकारात्मक असर पार्ने देखाएको छ । एसियामा पछिल्लो पाँच वर्षमा विद्युतीय फोहोर उत्पादन पाँच वर्ष पहिलेको तुलानामा ६३ प्रतिशतले वृद्धि भएको संयुक्त राष्ट्र संघ विश्वविद्यालयले तयार पारको प्रतिवेदनले देखाएको छ ।
प्रतिवेदनले यस क्षेत्रका प्राय राष्ट्रमा विद्युतीय फोहोरलाई पुनः प्रयोग र सुरक्षित व्यवस्थापनमा ध्यान दिनुपर्ने निष्कर्ष निकालेको छ । “प्रायः राष्ट्रमा विद्युतीय फोहोर व्यवस्थापन गर्ने वातावरणमैत्री संरचना नदेखिएको र यस क्षेत्रमा उत्पादित बढ्दो फोहोर व्यवस्थापन सबैको चासोको विषय बनेको छ,” प्रंतिवेदन तयार पार्ने समूहका एक अनुसन्धानता तथा राष्ट्र संघ विश्वविद्यालयका दिगो फोहोर व्यवस्थापन सम्बन्धी कार्यक्रम प्रमुख रुइडिगर कुइरले बताए ।
पछिल्ला केही वर्षमा चीन र एसियाली केही अन्य भू–भाग विकसित राष्ट्रमा उत्पादित विद्युतीय फोहोर थुप्राउने ठाउँ बनेका छन् तर फोहोरलाई पुनः प्रयोग गर्न अपनाइने गरेको प्रविधि प्रायजसो अन्यन्त सस्तो र असुरक्षित प्रविधियुक्त कम्पनीमा गराउने गरेको प्रतिवेदनको ठहर छ । तर प्रतिवेदनले एसियालाई पछिल्लो समय विद्युतीय फोहोर उत्पादन गर्ने मुख्य स्रोत केन्द्र बनेको बताएको छ । यसो हुनुमा एसियाली जनताको फोन, ट्याबलेट, रेफ्रिजेरेटर, व्यक्तिगत कम्प्यूटर र टेलीभिजनप्रतिको अत्याधिक आकर्षण रहेको बताइएको छ ।
चीनमा सन् २०१० को तुलानामा सन् २०१५ सम्ममा विद्युतीय फोहोर उत्पादन दोब्बर बढेको अध्ययनमा छ । राष्ट्रङसङ्घले अध्ययनका लागि सन् २०१० देखि सन् २०१५ को अवधि छुट्याएको थियो । सन् २०१५ मा चीनको विशेष प्रशासित क्षेत्र हङकङमा प्रतिव्यक्ति २१.५ लिकोग्रामका दरले विद्युतीय फोहोरको उत्पादन भएको जनाइएको छ । त्यसैगरी सोही वर्ष सिंगापुर र ताइवानमा १९ किलोग्रामका दरले विद्युतीय फोहोर उत्पादन भएको थियो । यस क्षेत्रमा कम्बोडिया, भियतनाम, फिलिपिन्स थोरै फोहोर उत्पादन गर्ने राष्ट्रमध्येका रुपमा देखिएका छन् । यी मुलुकमा प्रतिव्यक्ति एक किलोग्रामका दरले फोहोर उत्पादन भएको प्रतिवेदनको ठहर छ ।
यसैबीच राष्ट्रसंघीय निकायद्वारा गरिएको अध्ययनले अव्यवस्थित तथा गैरकानूनी विद्युतीय फोहोर व्यवस्थापनका कारण वातावरणमा अत्यन्तै विषालु रसायन प्रवाह हुने र यसबाट जैविक स्वास्थ्य र वातावरणमा समेत नकारात्मक परिणाम निम्तिएको बताइएको छ । विद्युतीय सामाग्रीमा धातुलाई छुट्याउन वा टुक्र्याउन प्रयोग हुने रसायनलाई अध्ययनको खास चासोको विषय भएको भन्दै उक्त रसायन वातावरणमा प्रवाहित हुँदा श्वास लिने क्रममा कुनै पनि प्राणीको शरीरमा प्रवेश गर्ने र जोखिम सिर्जना गर्ने अध्ययनले बताएको छ ।
चिनियाँ शहर गुइयुमा विषाक्त धातुजन्य पदार्थको मिश्रण पानी र हावामा फैलिदा उक्त शरहमा बसोबास गर्ने बालबालिकाको रगतमा नै अत्यधिक लिडको मात्रा पाइने गरेको शान्टोउ यूनिभर्सिटी मेडिकल कलेजका अुनसन्धाताले सन् २०१४ मा गरेको अध्ययनका क्रममा भेटिएको बताइएको थियो । गुइयु फोहोर पुनःप्रयोग गर्ने प्रविधि भित्र्याएर आफ्नो अर्थतन्त्रमा सुधार ल्याएको चिनियाँ शहर हो । रासस/एएफपी
