स्टक ब्रोकर्स एशोसियसन अफ नेपालमा दोश्रो कार्यकालका लागि प्रियराज रेग्मी सर्वसम्मत निर्वाचित अध्यक्ष हुन् । पहिलो कार्यकालमा स्टक ब्रोकर्स कम्पनीहरुको विश्वास जितेका उनी पुनः संगठनको नेतृत्व सम्हाल्न थालिसकेका छन् । स्टक ब्रोकर एयोसियसन अफ नेपाल ब्रोकर कम्पनीहरुको छाता संगठन हो । नेपालको पुँजी बजारमा ब्रोकरहरुले ग्राहकको अर्डर लिने र कारोबार गरिदिने काम गर्दै आएका छन् । तर ब्रोकर कम्पनीहरुले विगतदेखि नै आफ्नो कार्यक्षेत्र अलि फराकिलो बनाइदिन नियमनकारी निकायसँग माग गरिरहेका छन् । यही सन्दर्भमा ब्रोकर कम्पनीको छाता संगठनको जिम्मेवारी पुनः सम्हाल्ने जिम्मा पाएका रेग्मीले अब फेरी तिनै माग सम्बोधनका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने देखिएको छ, जुन मागहरु उनले यसअघि अध्यक्ष रहँदा उठाएका थिए । यसबाहेक अन्य थप योजनाहरु के बनाएका छन् त एसोसियसनको अध्यक्षमा पुनः निर्वाचित रेग्मीले? प्रस्तुत छ यही विषयमा बैंकिङ खबरका लागि नवराज कुँवरले उनी रेग्मीसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :
स्टक ब्रोकर्स एशोसिएशनमा दोश्रो पटक नेतृत्वको जिम्मेवारी पाउनुभएको छ । दोश्रो कार्यकाललाई अझै उपलब्धीमूलक बनाउन के छन् योजना ?
दोश्रो पटक जिम्मेवारी पाउँदा मैले विगतमा गरेका कामकारबाहीप्रति सम्बन्धित साथीहरु खुशी र आसावादी हुनुहुँदो रहेछ भन्ने कुरा पनि थाहा पाइयो । पुन प्राप्त भएको जिम्मेवारीले मलाई झनै गम्भिर रुपले यस क्षेत्रको बिकासको लागि लाग्नु पर्ने बाध्यता बनाएको छ । कसैले पनि एक्लै केहि गर्न सक्दैन । मिलेर गर्नु पर्दछ । सदस्य साथीहरुको आसा र भरोसालाई केन्द्रमा राखेर नियमक, बजार संचालक लगाएत सरोकारवाला संग समन्वय गर्दै आफ्ना योजनाहरु अघि बढाउनेछु । यो संघ भनेको ब्रोकर कम्पनीहरुको छाता संगठन हो । संगठनले स्टक मार्केटका नियमकदेखि सम्बन्धित अन्य निकायसँगको सहकार्यमा स्टक मार्केटलाई व्यवस्थित र विस्तार गर्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको छ । भविष्यमा अझै प्रभावकारी बनाउन मेरो टिम लाग्नेछ । खासगरी पछिल्लो समय हामी सबैले महशुस गरेको बजारको गुणात्मक विकासका लागि आवश्यक, नीति नियम, प्रबिधि र पूर्वाधार अभाव छ । विगतदेखि नै हामीले पुँजी बजारको दिगो विकासका लागि आवश्यक कानून, नयाँ प्रविधि तथा संस्थागत संरचना स्थापनाका विषयमा आवाज उठाउँदै आएका छौँ । हामीले उठाएका कतिपय विषयहरु अहिले बजारमा लागू भईसकेका छन् भने अझै केही महत्वपूर्ण कुराहरु सम्बोधन हुन बाँकी छन् । ती विषयहरुलाई सहि तरिकाले पूरा गराउन मेरो ध्यान केन्द्रित रहनेछ । हामी दोस्रो बजारमा काम गर्छौं । प्राथमिक र दोस्रो बजार का उद्देश्यहरु फरक तर एक अर्काका परिपुरक हुन । प्राथमिक बजारको बिकास नभई दोस्रो बजारको बिकास हुदैन । यसका लागि फरक फरक नियम तथा प्रणलीको बिकास गर्नु पर्ने हुन्छ । प्राथमिक बजारले कम्पनीलाई सूचीकृत गराउने काम गर्छ भने दोस्रो बजारे सूचीकृत कम्पनीको धितोपत्र खरीदविक्री हामि ब्यवसायी मार्फत गराउँछ । दुवै कामका लागि स्पष्ट नीति नियमले व्यवस्था गनुपर्ने हुन्छ । हाम्रो बजारमा धितोपत्रको सुचिकरण सम्बन्धी बिनियमावली हाल सम्म बनेको छैन । कारोबार विनियिमावली धितोपत्र सम्बन्धि ऐन २०६३ आउन भन्दा पहिले २०५५ सालमा बनेकोबाट काम चलाईएको छ । जुन आजको परिप्रक्षेमा असान्धर्भिक छ । बजारका कारोबार पश्चात हुन सक्ने खराब हस्तान्तर (Delivery Default) बाट हुने खतराबाट बच्न र बजारको साख जोगाउदै राफसाफको प्रत्याभुतिका लागि आवश्यक Settlement Guarantee Fund र Auction Market संचालन सम्बन्धि बिनियमावलीहरुको मस्यौदा भई छलफल तथा अन्तिम स्वीकृतिका क्रममा छन् । यी बिनियमावलीहरुलाई ब्याबहारीक बनाउन समन्वय गर्ने र यस कार्याकाललाई झनै उपलब्धीमूलक बनाउन पुँजी बजारको समग्र विकासमा हाम्रो तर्फबाट निर्वाह गर्नुपर्ने सकारात्मक भूमिकामै बढी जोड दिनेछु ।
तपाईहरु लगानीकर्ताको माग अनुसार बैंकलाई ब्रोकर लाइसेन्स दिन सकारात्मक हुनुहुन्न भन्ने पनि सुनिन्छ नि ?
ब्रोकर लाईसेन्स जसले लिने हो उसले माग गर्नु पर्यो । हामीले बैंकलाई ब्रोकर लाइसेन्स हुँदैन भनेका छैनौँ । हामी पुँजी बजारको प्रमुख स्टेकहोल्डर हौं । यस क्षेत्रमा केहि गरौ भनेर लागेकाले बजारको बस्तुस्थीती, यसका चुनौति र बजारको स्वाथ्य बिकासका लागि गर्नु पर्ने कामका बिषयहरुमा हामिले आफ्ना धारणा र सुझावहरु राखेका हौ । राख्दै जान्छौ पनि । बैकलाई ब्रोकर लाईसेन्स दिदा आम सर्वसाधारणको हित हुदैन भन्ने हाम्रो धारण हो । हालको नियम कानूनले पनि मिल्दैन । दिर्घकालमा आम सर्वसाधारणको हित हुने र बजारको स्वाथ्य बिकास हुने गरि निर्णय तथा काम हुनु पर्दछ । नियमक तथा सरकारले सोहि अनुसारको निर्णय गर्नेमा हामि बिश्वस्थ छौ । धितोपत्रको दोस्रो बजारमा सरकार तथा नियामकको नीति नियम भित्र रहेर बजार सञ्चालकले उपलब्ध गराएको एबितायचm बाट पूँजीबजारको अन्तिम इकाईको रुपमा काम गर्ने एजेन्सी हामी नै हौँ । यो बजारमा हामी २० औँ वर्षदेखि कार्यरत पनि छौँ । नियम कानूनको परिधि भित्र रहेर आफ्नो ब्यवसायको प्रबद्र्धन गर्न पाउनु पर्ने हाम्रो अधिकार हो । यही माग हामिले गरेका हौ । पूँजीबजारको बिस्तार र बिकास गर्नको लागि अन्य थुप्रै बिकल्पहरु छन् । पुँजी बजारको आवश्यकताभन्दा बाहिर गएर हामीले काम गरेका छैनौँ । त्यसैले हामीले नियम कानुनको आवश्यकता औँल्याएका हौँ । त्यसलाई अर्को अर्थमा विश्लेषण गर्नुहुँदैन ।
कस्तो खालको नियम भन्न खोज्नुभएको ?
खासगरी शाखा विस्तारको अनुमति हामीले विगतदेखिनै माग्दै आएका छौँ । बैङ्कलाई लाइसेन्स दिने कि नदिने भन्ने निर्णय गर्ने भनेको बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई नियमन गर्ने केन्द्रीय बैंकको काम हो । तर बैङ्कलाई धितोपत्रको दलालीसम्बन्धी काम गर्न पाउने कानूनी व्यवस्था अहिले छैन । नपाउने कानून छ । कानूनले रोक लगाएको चिज चाहियो भन्नुभन्दा अहिले जेको सम्भावना छ, जे छिटो हुन सक्छ, बजारको आवश्यकता जे हो, जे गर्दा समग्रमा फाईदा हुन्छ त्यहीअनुरूप गरियोस् भन्ने हाम्रो भनाइ हो ।
त्यसो भए बैंकलाई ब्रोकर लाइसेन्स दिँदा देखिने समस्या के हो त ?
हाम्रो पूँजी बजारलाई बैंक तथा इन्सुरेन्स कम्पनीहरुको बजार भने पनि हुन्छ । दोस्रो बजारले सैद्धान्तिक रूपमा गर्र्ने काम भनेको धितोपत्रको तरलता र खरिद बिक्रिमा सट्टेबाझि नै हो । बजारमा लगानीकर्ताले कम्पनीहरुले गर्ने निर्णय, उपलब्ध हुने सुचना, भावि योजना आदि को आधारमा धितोपत्र खरीदविक्री गर्छन् । हाम्रोबजारमा निश्चित केही समूहले वित्तीय संस्था, बीमा कम्पनी नियन्त्रण गर्छन् । ठूला लगानी ब्यवस्थापन कम्पनीहरु पनि उनीहरुलेनै संचालन गर्दछ । बैङ्क र बीमा कम्पनीमा क्रसहोल्डिङ छ । यस्तो परिस्थितिमा बैङ्कलाई ब्रोकर कसरी बनाउन सकिन्छ? म्यूचुअल फण्ड बैङ्कले नै चलाईरहेका छन् । जसले सूचनाको उत्पादन गर्छ, त्यसैलाई सेयर कारोबार गर्ने अधिकार दियो भने के हुन्छ, पहिले त्यसको बारेमा गहिरो अध्ययन हुनु पर्ने हो कि?
तर लगानीकर्तालाई त बैङ्कलाई ब्रोकर लाइसेन्स दिँदा बढी फाइला पाउँछन भनिन्छ त ?
होइन, कुरा नबुझेका कारणले यस्तो भनिएको हो जस्तो लाग्छ । बहस बैङ्कले हामीजस्तै अर्को कम्पनी, सहायक कम्पनी खोलेर त्यसलाई चाहिँ ब्रोकर लाइसेन्स दिने भन्ने विषयमा चलिरहेको छ । तर यहाँ बैङ्कलाई ब्रोकर लाइसेन्स दिने भन्ने मै हल्ला केन्द्रित छ । बैंकका शाखाहरुले ब्रोकरको काम गर्न पाउँने होइन । बैङ्कले गर्दैनन् । उसको सहायक कम्पनीले गर्ने हो । तर सहायक कम्पनीलाई रोक लगाएको अवस्था छ । बैंकंलाई दुईओटाभन्दा बढी सहायक कम्पनी खोल्न दिइएको छैन । सहायक कम्पनीले धितोपत्र दलालीको काम गर्न नपाउने भनेर रोक पनि लगाएको अवस्था छ ।
ब्रोकर कम्पनीहरुले चाहिँ लगानीकर्तालाई कस्तो सुविधा दिइरहेका छन् त ?
अहिले हाम्रो काम भनेको ग्राहकको अर्डर लिने र कारोबार गरिदिनेमै सिमित छ । आजको नियमले शुल्कमा प्रतिशपर्धा गर्न पाईदैन । तोकिएको कमिसन लिई कारोबार भन्दा अरु सेवा दिने अधिकार हामिलाई छैन् । हामी हाम्रो कामको दायरालाई अझै फराकिलो बनाउन चाहान्छौँ । हामी ँगिि ँभिमनभम ब्रोकरका रुपमा काम गर्न चाहान्छौँ । पूजी र कर्मचारी थप्छौँ । प्रबिधी बढाउँछौं । अरु सर्भिस पनि दिन आवश्यक नियमक कानून सहितको अधिकार चाहियो भनेर बजार संचालक नेप्से तथा नियमक धितोपत्र बोर्डलाई आग्रह गरिरहेका छौँ ।
त्यसो भए तपाईहरु लगानीकर्तालाई थप के के सेवाहरु दिन चाहानुहुन्छ त ?
हामी लगानीकर्ताका लागि लगानी व्यवस्थापन र परामर्श सेवा दिन चाहान्छौँ । नियम बनाएर अनुसन्धान गर्न दिनु पर्यो । नीजि क्षेत्रको लगानीमा राज्य तथा सर्वसाधारणले धेरै फाईदा लिन सक्ने अवस्था हुन्छ । यसले पूजीबजारको दिगो बिकास तथा लगानीकर्ता लाई सुसुचित बनाउन सहयोग पुग्छ । त्यसैगरी पोर्ट फोलियो मेनेजमेन्टका लागि हामीले अनुमति मागिरहेका छौँ । त्यस्तै बैंक तथा वित्तिय संस्थासँग सम्झौता गरेर ब्रोकर कम्पनीबाटै लगानी कर्तालाई मार्जिन ट्रेडिङ सुविधा प्रदान गर्न हामीले अनुमति चाहेका छौँ ।
तर ब्रोकर कम्पनीले सेयरमूल्यमा यताउति गर्छन भन्ने पनि आरोप छ नि ?
यहाँ बुझ्नुपर्ने एउटा कुरा के छ भने, बजारमा एउटाले अब मूल्य घट्छ भनेर आफुसँग भएको सेयर बेच्छ, त्यही बजारमा अर्कोले अब मूल्य बढ्छ भनेर किन्छ । ती दुईमध्ये एउटा न एउटाले त गुमाउँछ नै । त्यसैले यो आफ्नो सेयरको मूल्य घटेको बेलामा ब्रोकरलाई लगाउने आरोपबाहेक अरु केही होइन ।
बजार जुन गतिमा विकास र विस्ता हुनुपथ्र्यो त्यो हुन नसक्नुमा धितोपत्र बोर्ड र नेप्सेबीचको सम्बन्ध पनि एउटा कारण हो भनिन्छ नि ?
यी दुवै संस्थाको सम्बन्धबारे मैले यहाँ बताइरहनु जरुरी छ जस्तो लाग्दैन । तँपाईहरु नै धेरै समाचार बनाउनु हुन्छ । समन्वय र सहकार्य नहुदा बजारको बिकास प्रभाबित हुन्छ । हामी बलियो नियामक, ब्यावसायीक बजार सञ्चालक चाहान्छौ । हामिहरु प्नि ब्यवसायीक र प्रतिशप्रर्धी हुनुपर्छ । सबैले आ आफ्नो ठाउँबाट उचित भुमिका निभाउनु पर्दछ ।
यहाँको विचारमा पुँजी बजार विकासका लागि के गर्नुपर्ला ?
यहाँ पहिलो र दोश्रो बजारबीचको तालमेल मिलाउनु आवश्यक छ । किनभने दोश्रो बजारको विकास पहिलो बजारसँग अन्तरसम्बन्धित हुन्छ । समग्रमा छरिएर रहेको पूँजीलाई एकीकृत गरी नयाँ संस्था जन्माउने, ठूला परियोजना बनाउने, मुलुकलाई आवश्यक पूँजी निर्माण गर्ने, उद्योगी व्यवसायीलाई चाहिने पूँजी जुटाउने काम पहिलो बजारले गर्दछ । र त्यसरी जम्मा भएको पूँजीलाई तरलता प्रदान गर्न सुविधा उपलब्ध गराउने काम दोश्रो बजारको हो । नीति र प्रबिधिको तालमेल मिलाउनु पर्दछ । आबश्यक नीतिहरु बनाउदै, अस्पट र अब्यवहारी नीति नियमहरुको परिमार्जन गर्नु पर्दछ । कतिपय नीति नियमका कारण पनि पुँजी बजारमा चुनौतिहरु देखिएका छन् ।
अहिले खासगरी वित्तीय संस्थाको मात्रै सेयर कारोबार हुने अवस्था छ । अन्य क्षेत्रका कम्पनीलाई पनि यसमा ल्याउनुपर्छ । ऋणपत्र बजारसमेत फष्टाउनुपर्छ । अप्सन, डेरिभेटिजजस्ता उपकरण पनि यस बजारमा कारोबार गराउनुपर्छ । यसो भएमा दोस्रो बजारमा काम गर्नेलाई जोखीम कम गर्न र पोर्टफोलियो म्यानेजमेण्ट गर्न विकल्पहरू हुन्छन् । धेरै मानिसको पहुँच पुर्याउनका लागि अनलाइन ट्रेडिङ सिष्टम ल्याउनुपर्छ । यस क्षेत्रमा काम गर्ने ब्रोकर, मर्चेण्ट र्बैकर, निक्षेप सदस्यहरुको संस्थागत क्षमता बिकास गरि प्रतिशपर्धि तथा ब्यावसायीक बनाउनु पर्दछ । ब्रोकरले मागिरहेको मार्जिन लेण्डिङ, डिलरशीप, परामर्श सेवा आदिको अनुमति दिनुपर्छ । अर्को, बजारको उतारचढाव नियन्त्रणका लागि बजारको स्तरअनुसार संस्थागत लगानीकर्ता, डिलर र मार्केट मेकरको व्यवस्था गरिदिनुपर्छ ।
